Vertikale balans

Hypermobiele paarden Deel 3: Duurzaam en gezond trainen van je hypermobiele paard

*Karen Rohlf legt Liesbeth het verschil uit tussen teveel meebewegen met je paard en gecentreerd en gefocust zijn, en wat dat met Cocoa doet :o)*

(Dit is deel 3 van de 3-delige serie over Hypermobiele paarden. Lees ook deel 1 en deel 2 voor nog veel meer inzichten en tips)

In de voorgaande delen van deze serie heb je kunnen lezen over mijn ervaringen en training met Kubus, mijn lieve, vrolijke en overmatig lenige vos (deel 1) en over anatomische en biomechanische inzichten (deel 2). In dit laatste deel vind je nog meer tips en inzichten over het opleiden en trainen van hypermobiele paarden en geeft bovendien mijn eigen mentor Karen Rohlf nog aan aantal tips.

Even vooraf: zorg er altijd voor dat je paard zo goed mogelijk pijnvrij is en laat je paard eventueel eerst door een gespecialiseerd dierenarts en/of bewegingstherapeut/osteopaat/chircopractor/fysiotherapeut nakijken en behandelen. Zo weet je wat je aandachtspunten moeten zijn in de training.

Algemene trainingstips en dagelijks management

bijdrage van Margreet van den Berg van Sportpaarden Massage Intens

Margreet van den Berg komt als masseur steeds vaker hypermobiliteit tegen en heeft bovendien zelf een Friese merrie die hypermobiel is. Zij is dus zowel masseur en ervaringsdeskundige en wil de onderstaande tips graag delen:

Core stabiliteit en nog eens core stabiliteit!
De training voor een hypermobiel paard bestaat 90% uit de basis: werken aan verticale balans en core stabiliteit. Zorg dus eerst dat je paard zijn romp recht tussen schouderbladen kan houden. Zorg dat de hals recht tussen de voorbenen is en voorkom teveel stelling - dan nog liever helemaal recht! Hierdoor wordt het gewicht over de beide voorbenen goed verdeeld.

Train met de hals op lengte en neusje eruit. Door de lengte in de hals kan het voorbeen naar voren, krijgt achterbeen de ruimte eronder te slingeren en kan je paard zijn buikspieren aanspannen, rug bollen en schoft liften. En als hij actief genoeg is …. trek je door deze lengte van oor tot staart ook als het ware alle bochten uit je paard. Je paard gaat dan vanzelf voorwaarts neerwaarts zonder op de voorhand te vallen.

Als de core stabiliteit redelijk is bevestigd, dan pas oefenen met zijwaarts. Doe je dit te snel, dan zullen deze paarden zich snel verbuigen als gevolg van hun souplesse. Doordat hypermobiele paarden makkelijk kunnen compenseren en verbuigen, is er snel sprake van spierblokkades. Opgehoopte spierspanning door hypermobiliteit kan onregelmatigheid, blessures en zelfs op ataxie lijkende symptomen veroorzaken. Wees hier heel alert op. Je soepele paard kan opeens heel stijf aanvoelen. Regelmatig laten masseren helpt heel veel.

Goede opbouw van trainingssessies
Geef je paard daarom ook meer tijd om los te werken in je training. Train in een ontspannen tempo, niet overtempo want dan verzuren de spieren snel. Liever langzaam opstarten dan hardlopen en “doodlopen”. Door moeheid verliest je paard snel zijn balans en coördinatie dus het is van belang om te stoppen of een pauze in te lassen vóórdat je paard moe wordt. Hypermobiele paarden kunnen onzeker en gespannen zijn, als gevolg van hun instabiliteit en overbelaste spieren. No stress! Voorkom spanning. Hou je training dus simpel en vooral leuk. Geef aan het einde van je rit door middel van een goede cooling down de spieren de gelegenheid om afvalstoffen en melkzuur af te voeren en weer tot rust te komen.

Geen bijzet!
Longeren? Doe dat zonder bijzet want door de bijzet gaat je slangenpaard juist compenseren in plaats van de juiste balans te vinden. Richt de hals steeds recht voor de schouders. Gaandeweg wordt dat steeds makkelijker en loopt je paard op eigen benen in verticale balans.

Door naast mijn paard te lopen en hem dan mijn hand te laten volgen naar voren, leer ik mijn paard de hals te verlengen en met neusje eruit de hals recht tussen schouders te dragen. Valt mijn paard over schouder naar buiten? Dan vraag ik haar met mijn hand om de de hals recht voor het lichaam te plaatsen. Ook aan de hand voorkom ik het vragen van teveel stelling want zodra ze in balans is plaatst ze de achterbenen vanzelf beter onder haar lichaam.

Het nut van zonder zadel rijden
Zonder zadel kun je heel goed voelen waar je paard scheef gaat en zak je niet mee met je zadel. Je moet zelf midden op de rug blijven en kan onbalans van je paard niet compenseren door op je linker of rechterbeugel te steunen. Je kunt beter de balans van je paard voelen en zal je paard ook vanzelf minder snel uit balans laten raken. Dit vraagt wel een onafhankelijke en lichte zit. Oefen veel in stap!

Spelen en rennen in de wei
Word je paard veel opgejaagd? Probeer de situatie zo te regelen dat dat wordt voorkomen.
Een aanvulling van mijn kant (Liesbeth): Speelt hij veel en wild? Let dan op dat het niet de spuigaten uit loopt en dat het risico op uitglijders wordt ingeperkt. Bij gladde bodems is het bijvoorbeeld handig als de hoeven scherpe randen hebben.

Supplementen
Doordat spieren meer aangesproken worden zijn supplementen zoals vitamine E en magnesium soms behulpzaam. Silicium versterkt collageen. Vermijd voer met teveel suikers.
Aanvulling van Liesbeth: Let op! Goed voerbeleid kan goede training niet vervangen!

Dressage Naturally: Een trainingswijze waarin alles samen komt!

bijdrage van Karen Rohlf van Dressage Naturally - From Partnership to Piaffe (www.dressagenaturally.net)

Last but zeker not least: Natuurlijk heb ik ook mijn mentor Karen Rohlf om haar ervaringen gevraagd en toen ik haar beschrijving van een hypermobiel paard las moest ik direct lachen: dit is zooooooooo Kubus!

Karen bekijkt - net als ik - het leven met en trainen van paarden en hun ruiters vanuit een positief en holistisch perspectief. Dus niet alleen vanuit fysiek oogpunt maar ook vanuit wat er in het hoofd van paarden omgaat en hoe dat werkt in de communicatie tussen paard en mens.

Dit is wat zij schrijft:

Ik ben zo blij dat dit onderwerp eens in de schijnwerpers staat! Hypermobiele paarden kunnen waanzinnig fijn zijn om te rijden maar ze kunnen een echte uitdaging zijn om te trainen. Wat Liesbeth schrijft in deel 1 van deze blogserie slaat de spijker op zijn kop en ik deel graag mijn gedachten over het trainen van zulke paarden.

“Wriggling out of things”
Hypermobiele paarden, en dan vooral degenen met een uitbundige expressieve persoonlijkheid, kunnen meesters zijn in het “wriggling out of things”. Je moet je heel bewust zijn van compensatie en van vermijdingsgedrag. Zulke paarden kunnen soms heel handig zijn in het omzeilen van de essentie van een gymnastische oefening terwijl het tegelijk toch heel goed voelt voor de ruiter! (Oh dear!! Dit is zoooooo Kubus!!)

Precisie en een een opmerkzame begeleiding of video opnamens kunnen enorm behulpzaam zijn om de training (letterlijk!) op het goede pad te houden.

Betrek eerst zijn brein …
Het is heel belangrijk om tijdens de training te zorgen dat zo’n paard echt met zijn aandacht bij de ruiter blijft en dat hij echt mentaal en emotioneel met de ruiter verbonden blijft. Zorg er dus voor dat hij goed weet wat van hem verwacht wordt. Geef hem ook de gelegenheid om zelf verantwoordelijkheid te nemen. Vooral over het behouden van richting, de “line of direction”, want als je zijn brein op het goede spoor hebt dan krijgt hij zijn voeten ook op het goede spoor. Als hij loopt én denkt in dezelfde richting - rechtuit in hoofd én lijf - dan is het makkelijker voor de ruiter om eventuele fysieke onbalans of scheefheden aan te passen. Veel scheefheden worden veroorzaakt of erger gemaakt doordat paarden niet duidelijk weten wat er gevraagd wordt of doordat ze niet echt betrokken worden bij het spel en daardoor ongemotiveerd zijn. Als je dat hiaat in de samenwerking eerst verbetert dan wordt het rechtrichten en in balans brengen van zijn “wiggly body” veel makkelijker.

Natuurlijk is er een stadium tijdens het proces waarin hij zijn verantwoordelijkheid leert om de “line of direction” te behouden, waarin hij “all over the place” is. Werk rustig door die chaos heen en neem de tijd om je paard echt te leren om jouw focus te volgen. Het is uiteindelijk vele malen beter als hij zelf je focus gaat volgen dan dat je voortdurend veel hulpen moet gebruiken om hem “bij elkaar”, “op koers” of “in balans” te houden. Het is niet alleen onmogelijk om je hypermobiele paard recht te houden, het maakt juist de scheefheid en kans op compensatie patronen groter!

… dan efficiënt zijn met rechtrichten …
Als je er klaar voor bent om het het lichaam van je paard specifieker te gaan rechtrichten, dan moet je daar zelf eerst een helder beeld van hebben. In het programma van Dressage Naturally leg ik helder uit hoe je kan experimenteren met verschillende combinaties van ontspanning, energie en balans om een “Sweet Spot” te vinden. Dat is de plek waar het precies goed voelt. De plek waar je niets hoeft te veranderen, geen voortdurende hulpen hoeft te geven of een houding hoeft “vast te houden”. Daar kan je genieten en “actief neutraal” zijn (actief, omdat je wel mee moet bewegen met je paard, en neutraal, omdat je dan geen hulpen geeft of je paard hoeft te begrenzen).

Ik leer ruiters om te spelen met verschillende niveaus van ontspanning, energie en balans, om zo voor elk afzonderlijke paard de beste combinatie te vinden. Met hypermobiele paarden zou ik ervoor zorgen om zo efficiënt mogelijk te zijn in het vinden van de Sweet Spot en daar ook steeds zo dicht mogelijk bij in de buurt blijven. Dus minder tijd experimenteren en meer tijd precies in balans.

Je moet dus heel precies zijn in het beeld en gevoel dat je zoekt én je moet handig zijn in het vinden van de Sweet Spot. Want als je die plek vindt waar hij in balans is en waar jij actief neutraal kan zijn, dan kan je paard zelfstandig zo doorlopen en hoef je niet iets “vast te houden” of voortdurend in te grijpen. Dit is dus een echte uitdaging voor jou als ruiter!

… en dan hem sterker maken en het leuk houden!
Als jij en je hypermobiele paard die Sweet Spot vinden (mentaal, emotioneel en fysiek) dan moet je de tijd nemen om de spieren te ontwikkelen die bij die balans en core-stability horen. Daarnaast kan cavalettiwerk en buitenrijden helpen als je het werk voor een extravert en expressief paard interessant wil houden. Als paarden een echt doel hebben - in tegenstelling tot herhalende rijbaan rijden - helpt dat ze ook om zichzelf meer recht te trekken.

Dit is allemaal een echte uitdaging maar het is het waard om hierin te investeren. Je behoudt hiermee je atletische paard op lange termijn gezond!

Tot slot
Zoals jullie weten ben ik (Liesbeth) zelf Licensed Dressage Naturally Instructor en ik kan je uit eerste hand verzekeren dat de werkwijze die Karen hierboven in het kort beschreef met Kubus echt goed werkt.

En, voor ons allebei heel belangrijk: het is een leuke en positieve manier van trainen!

Kijk op www.sporthorsemanshipunited.nl onder het kopje Dressage Naturally om meer te weten te komen over de online cursus "Finding the Sweet Spot of Healthy Biomechanics" of over het lidmaatschap van de Dressage Naturally Monthly Support groep.

Delen? Doen! Dankjewel!

Ik ben iedereen die een bijdrage heeft geleverd ontzettend dankbaar! Ik heb er zelf veel van geleerd en met mij vele anderen! Samen kunnen we veel van onze paarden sterker, gezonder en blijer maken en dat is waar het uiteindelijk om gaat!

Wil je deze serie delen? Zeker doen!
Hier zijn de links van alle drie delen:
Deel 1: Ik heb een “hypermobiel” paard. Wat nu?
Deel 2: Anatomie en biomechanica van hypermobiele paarden
Deel 3: Duurzaam en gezond trainen van je hypermobiele paard

Vermeld a.u.b. deze bron erbij: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United - www.sporthorsemanshipunited.nl

by Liesbeth Jorna

Hypermobiele paarden Deel 2: Anatomie en biomechanica van hypermobiele paarden

(Dit is deel 2 van de 3-delige serie over Hypermobiele paarden. Lees ook deel 1 en deel 3 voor nog veel meer inzichten en tips)

In het eerste deel van dit drieluik over hypermobiliteit heb ik je verteld over hoe ik omga met de hypermobiliteit van mijn paard Kubus. Over oefeningen die helpen en over dingen die we beter kunnen vermijden. Omdat er veel reacties kwamen van ruiters die hun paard hierin herkenden heb ik gemeend dat het behulpzaam zou zijn om nog meer kennis en tips te verzamelen. In dit tweede deel komen twee experts in anatomie en biomechanica aan het woord.

Duik je mee de diepte in over wat er gebeurt in het lichaam van hypermobiele paarden?

Hypermobiliteit, blessurerisico’s en de rol van fascia

Correcte training is noodzakelijk om de blessurerisico’s van hypermobiele paarden te beperken. Geen stress en een goede lichaamshouding zijn een belangrijk uitgangspunt. Vooral verticale balans, voldoende bewegingsvrijheid in de bovenlijn en hals én een ruiter die goed in balans zit zijn voorwaarden voor succes.

Het vervelende is dat het ontstaan van blessures vaak een sluipend proces is dat pas echt opgemerkt wordt als het paard pijn, kreupelheid, verzet, onwil, gebrek aan motivatie of vervelend gedrag begint te vertonen.

Dat zit zo: Bij beweging van het paard worden de fascia geprikkeld om zich aan te gaan passen aan de belasting. Niet alleen de pezen en ligamenten maar ook de fascia in en om de spieren en verder in het hele lichaam, van top tot teen. Als een paard dus al lange tijd in een verkeerde houding beweegt zullen zijn fascia - en zelfs zijn hele basishouding - zich daarop hebben aangepast. Dan is meestal hulp van een therapeut nodig om het paard in staat te stellen een nieuwe manier van bewegen te gaan ontwikkelen. Als de training daarna niet aangepast wordt zullen de problemen echter ook weer terugkeren. Als dweilen met de kraan open zeg maar.

Ik heb een aantal experts die veel weten van het lichaam van het paard naar hun mening en ervaringen gevraagd en die wil ik graag hier met jullie delen.

Grote paarden - lange hefbomen - grote belasting - passende training

Bijdrage van Elizabeth VanRoss van Normandy Equine, ervaren revalidatietrainer, bewegingstherapeut en certified Masterson Practitioner

Elizabeth VanRoss (zie foto bovenaan) noemt een paard hypermobiel als hij zijn in zijn lichaam en gewrichten meer bewegingsruimte heeft dan normaal. Zij ziet verschillende oorzaken hiervoor: genetische aanleg, erfelijkheid, blessures, collageentekort, slappe spieren, etcetera...

Grote paarden - lange hefbomen - grote belasting
De meest voorkomende oorzaak die ik tegenkom als bewegingstherapeut voor paarden, is maat. Ik heb veel heel grote paarden gezien, vooral die groter dan 1.70m, die last hebben van nadelen van hypermobiliteit. De maat van het paard wordt vaak verward met kracht en stabiliteit. Het is waar dat grote paarden sterk zijn, maar zelfs de kleinste Shetlander kunnen qua kracht verassend sterk zijn. De waarheid is dat in de voorbereiding van paarden voor de sportprestaties die we van ze vragen geldt: hoe groter het paard, hoe meer aandacht en tijd we moeten besteden aan hun fysieke ontwikkeling.

Als het paard sterk is en daarnaast hypermobiel, dan kan hij vaak de indrukwekkende beweging laten zien die we graag uitbuiten in de sport. We zien dit vaak gebeuren in de dresuurwereld: jonge paarden die gepushed worden om indruk te maken met hun enorme bewegingen voordat de spierkracht en stabiliteit van het skelet voldoende is ontwikkeld. Deze paarden hebben moeite om hun lichaam te stabiliseren en de spanning die dit zowel mentaal als fysiek oplevert leidt tot tot het vastlopen in het systeem. Paarden die normaal gesproken op hun best en sterkst zouden moeten zijn op de leeftijd van 15 jaar worden zo op jonge leeftijd al kapot gemaakt.

Grote paarden hebben lange hefbomen. Het skelet is groot en de afzonderlijke beenderen zijn langer dan in kleinere paarden. De benodigde spieren zijn dan ook groter en het kost meer tijd om die voldoende op te bouwen. Als er geen rekening wordt gehouden met de tijd die nodig is om voldoende sterke bespiering te ontwikkelen om die hefboomkrachten aan te kunnen dan is het pad naar blessures onvermijdelijk.

De belangrijke rol van cybernetische spieren
Het is traditie in de paardenwereld om paard veel en hard te laten werken. "Voorwaarts, voorwaarts, meer been, meer been!" is een veel gehoord advies van instructeurs. Er is weinig aandacht voor hoe de ontvanger van deze mensenwensen - het paard - de mentale en fysieke druk moet verwerken van deze trends in de paardenwereld. De waarheid is dat voorwaarts werken een verandering veroorzaakt in de bespiering van het paard, maar hij zal niet de kracht en flexibiliteit van zijn cybernetische spieren ontwikkelen. Dat zijn de spieren die intensief bezenuwd zijn en die de houding van het paard bepalen en stabiliseren. Als ruiters op de hoogte zouden zijn van het belang van de cybernetische spieren zouden zij juist deze kunnen ontwikkelen. Daardoor wordt de verfijnde motorische coördinatie mogelijk die nodig is voor de zwaardere dressuuroefeningen en voor de complexe proprioceptische vereisten voor springen (proprioceptie is het vermogen van een dier om de positie en houding van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen).

De cybernetische spieren liggen het dichts bij het skelet en om ze te ontwikkelen zijn kalme bewuste bewegingen nodig van zowel paard als ruiter. Door de paarden spectaculair en voorwaarts te overhaasten krijgen ze niet de gelegenheid om balans te vinden. Ze overlopen zichzelf en in een poging om zichzelf overeind te houden ontstaan compensatie en spanning in het lichaam. Doordat het paard zo'n moeite moet doen om zichzelf in balans te houden kan hij zijn cybernetische spieren niet goed gebruiken en is hij aangewezen op het aanspannen van zijn grote bewegingspieren. Zijn bewegingen zullen stijf en strak worden, of - wat je veel bij hypermobiele paarden ziet - juist slap en wiebelig. Dat beeld wordt naarmate langer op deze manier gereden wordt steeds erger.

Traditionele training vs. wat een hypermobiel paard nodig heeft
Het ontwikkelen van bespiering voor athletische prestaties is een kunst! Het ontwikkelen van de geest van het paard zodat hij weet hoe hij zijn spieren moet gebruiken is een kunst!

Mensen zoals wij - die bezig zijn met de training van athletische paarden - moeten leren hoe je je paard leert om zijn lichaam zo te gebruiken dat ze ook kunnen wat wij van ze vragen. We moeten hun lichaamsbewustzijn, coördinatie en balans ontwikkelen en vervolgens hun kracht en uithoudingsvermogen. Dat geldt zowel voor recreatieve buitenritten zijn of sport op het hoogste niveau.

Of je paard hypermobiel is of juist het tegenovergestelde, het is vooral belangrijk dat we begrijpen dat de tradities in paardentraining niet altijd bedacht zijn vanuit de gedachte wat goed is voor het paard maar vooral vanuit datgene wat het makkelijk maakt voor de ruiter. Wetenschap is bezig onze werkwijze in het voordeel van de paarden te veranderen. Tegelijk vergroot dat de veiligheid voor de ruiters.

Mijn beste advies voor IEDEREEN in de paardenwereld is je bij alle trainingsmethoden altijd af te vragen WAAROM? Blijf dat vooral altijd vragen: WAAROM?

Anatomische verschijnselen en schade aan weefsels

bijdrage van Zefanja Vermeulen van Equine Studies, deskundige op het gebied van dissecties en bouw van skeletten (www.equinestudies.nl)

Zefanja Vermeulen heeft veel bekendheid gekregen door de bijzondere inzichten die zij deelt uit de vele dissecties die zij (samen met Sharon May Davis) doet. Ook zij krijgt hierbij te maken met hypermobiliteit en ze zegt er dit over:

Als ik kijk naar de definitie van Hypermobiliteit dan betekent dat te veel beweeglijkheid.
Als een paard hypermobiel is zijn banden en pezen te soepel. Gewrichten krijgen daardoor niet genoeg steun en worden te beweeglijk. Als je let op de bewegingsruimte van de gewrichten dan zie je vaak een losse ongecontroleerde beweging. De gewrichten buigen ver door en/of overstrekken. Het beste is het te zien aan de schouder, elleboog en voorknieën en ook de knieën achter en de hakken.

Als ik tijdens de dissectie paarden zie met Hypermobiliteit dan is er veel kleurverschil in pezen en banden. Met name in de benen.
Normaal zijn deze wit van kleur maar bij materiaal wat niet gezond is wordt het meestal wat bruinig van kleur (zie pijlen op de foto hieronder). Die bruine kleur duidt erop dat de pees onder enorme druk heeft gestaan. Als ze gescheurd zijn dan komt er ook vetweefsel in de door de schade ontstane ruimte en dan is de kwaliteit erg verminderd.

Bijkomend effect als banden en pezen niet meer optimaal functioneren, is de grote kans op gewrichtsschade. Op het moment dat banden te los zijn is er kans op osteoartrose en schade aan het kraakbeen door wrijving van de gewrichten op elkaar.

Training
Als je hypermobiliteit vermoedt dan moet je de training aanpassen. Er zijn in deel 1 van deze blogserie al veel do’s en don’ts genoemd en wat Zefanja betreft is vooral het werken op cirkel een “no go”.

Ik hoop dat je inmiddels al veel meer inzicht hebt gekregen in hoe we goed om kunnen gaan met onze superlenige paarden. In deel 3 van deze serie gaan we verder in op hoe je je hypermobiele paard op een gezonde en duurzame manier kan trainen. Stay tuned!

Delen? Doen! Dankjewel!

Vermeld a.u.b. deze bron erbij: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United - www.sporthorsemanshipunited.nl

Vraag het gratis Ebook "Dressuur Meets Welzijn" aan!

Wil je meer weten over mijn visie op opleiden en trainen van paarden? In het Ebook "Dressuur Meets Welzijn" neem ik je mee door een aantal belangrijke elementen van gezonde en effectieve training.

KLIK HIER OM HET EBOOK NU AAN TE VRAGEN!

by Liesbeth Jorna

Hypermobiele paarden Deel 1: Ik heb een “hypermobiel” paard. Wat nu?

(Dit is deel 1 van de 3-delige serie over Hypermobiele paarden. Lees ook deel 2 en deel 3 voor nog veel meer inzichten en tips)

Ik ben niet zo van het stickers op paarden plakken. Stickers zijn al gauw een oordeel. Aan een sticker kleeft een verwachting en niets is zo bepalend voor het succes van je paard als de verwachting die je van hem hebt.

Liever kijk ik naar wat er echt in het hier en nu voor me (of onder me) staat. Dat is wat het is. En dat neem ik dan als uitgangspunt voor wat ik ga doen in training van dat paard. Want wat IS hoeft niet uit te sluiten wat KAN.

Maar eerlijk is eerlijk, nu heb ik toch echt zelf een paard dat duidelijk meer van elastiek is dan alle andere die ik ooit heb gehad. Kubus mag je in vergelijking met Ivo, Matador, Bresila-Jane, Rio en zelfs mijn gummibal Skoki echt wel een wiebelig en overmatig soepel paard noemen. Als iemand van mijn paarden de sticker “hypermobiel” opgeplakt zou mogen krijgen is hij het.

Wat maakt dat ik hem hypermobiel noem?

Hij heeft enorm lange benen waar hij best slordig mee is. Hij maakt grote lange passen die zomaar eens ongelijk qua lengte en richting kunnen zijn als zijn balans even verandert. Hij zet zijn benen niet naar voren maar slingert ze echt naar voor. Lekker losjes mag je wel zeggen en zo voelt het ook als je erop zit. Zijn ietwat weke kogelgewrichten en losse rug maken dat hij zelfs nog comfortabel zit als hij uit balans loopt. Eerlijk gezegd vind ik die lange losse bewegingen best fijn, maar de keerzijde is dat hij zo los in zijn lichaam is dat dat hem ook wel kwetsbaar maakt.

De balans is ook een dingetje: hij loopt in een S bocht en is nogal instabiel. Kort samengevat is hij in zijn lichaam rechtsgebogen maar in zijn hals en nek linksgebogen. Als je hem van achter bekijkt in draf loopt hij echt scheef over 3 sporen: zijn linkerachterbeen spoort met het rechtvoorbeen als je er niets aan doet.

Zijn hals kan hij makkelijk helemaal dubbelklappen naar links of rechts en zijn nek knikt gemakkelijk door waardoor hij gemakkelijk achter de loodlijn loopt. Bij spelen met cavaletti, sprongetjes en aanleren van zijwaartse bewegingen van voor- en of achterhand, zoals bijvoorbeeld overschenkelen, merk je dat hij nog niet zo in de gaten heeft wat die lange achterbenen doen en kost de coördinatie hem nog moeite.

Zijn karakter helpt ook mee :o)

Naast die overdosis lossigheid ben ik eigenlijk voor hem gevallen vanwege zijn karakter en uitstraling. Ik houd wel van extraverte paarden met een mening of eigen idee. Kubus’ gezicht is een open boek. Je kan gemakkelijk zien wat er in hem omgaat en daarbij doet zijn lijf ook gelijk met alles mee.

Is hij echt met me in verbinding, dan doet hij echt moeite en let hij enorm op. Maar vindt hij het moeilijk of heeft hij een ander idee, dan laat hij dat ook snel en soms uitbundig duidelijk weten … of hij geeft gewoon helemaal niet thuis.

Consequenties van lichaamsbouw

Kubus is echt gebouwd als een modern sportpaard: vrij smal, hoog op de benen, soepele grote bewegingen, veel lengte in het lichaam en een opwaarts gerichte hals. Het bindweefsel van dergelijke paarden is veel flexibeler dan van ouderwetser type paarden. Weliswaar is hij dus heel soepel en beweegt hij makkelijk, maar hij mist stabiliteit en kracht en zal dus eerder moeten compenseren. Bij langdurige onbalans of scheefheid kan dit leiden tot verstrakkingen in de fascia en spieren en tot blokkades en scheefheden in bijvoorbeeld wervelkolom en bekken. Met dergelijke flexibiliteit en instabiliteit moeten pezen, banden en gewrichten alles opvangen en deze worden dan gemakkelijk overbelast. Met name blessures aan de tussenpees en checkligamenten komen regelmatig voor, alsmede artrose aan het kogelgewricht.

"De stabiliteit van een gewricht wordt geregeld door ligamenten en spieren. De ligamenten regelen de passieve stabiliteit, dus in rust, en de spieren de actieve stabiliteit, dus in beweging. Bij een hypermobiel paard is die stabiliteit vaak minder. Als de spieren slap zijn en de ligamenten ook, dan wordt de beweging van een gewricht niet op het normale punt gestopt. Het gewricht kan dan verder door bewegen.”

“Ze hebben moeite om hun lijf in balans te laten lopen, ze zakken erg makkelijk met hun gewicht een beetje naar links of naar rechts. Dit vertaalt zich in het over de schouder weglopen, hun onderhals er wat uitduwen en een achterhand die niet in één lijn met de voorhand beweegt. Vaak is er geen sprake van een typische links- of rechtsgebogenheid, deze paarden lijken eerder een soort slang. De schouder naar links, de romp naar rechts en de achterhand weer naar links. Je wordt er als ruiter gek van!”

Aldus osteopaat en chiropractor Marjorie Westerhof in dit artikel

Training van mijn hypermobiele Kubus

In het geval van Kubus kan ik dus wel zeggen dat zowel zijn lichaam als zijn gedrag “all over the place” zijn als je één en ander niet een beetje in goede banen leidt. Ik moet dus in de trainingsopbouw op een paar dingen wel goed letten.

Rekening houden met de zwakste schakel
De toename van conditie en spierkracht moet liefst in evenwicht zijn met de toename balans en stabiliteit. Want als hij heel stoer en sterk wordt zonder die stabiliteit is de kans dat de zwakste schakels in zijn lichaam blessures op gaan open. Ik zorg dus wel dat hij geleidelijk in conditie toeneemt maar geleidelijk is ook goed genoeg. Krachtiger stappen - de “powerwalk” - is één van de dingen die we daarbij meenemen, want krachtige stevige passen maken vraagt iets heel anders van zijn lichaam dan lekker losjes en slap die benen naar voren slingeren. Ook rijden we bij buitenritten regelmatig stukken op de harde weg om het steviger worden van de bindweefselstructuren in zijn benen te stimuleren.

Symmetrie en stabiliteit
De S-bocht moet er zoveel mogelijk uit. Hoe symmetrischer hij beweegt, hoe meer stabiliteit en hoe minder compensatie binnen zijn lichaam. Dat betekent veel aandacht voor het ontwikkelen van de vertikale balans: zorgen dat hij zijn zwaartepunt zoveel mogelijk midden tussen zijn linker en rechter benen houdt. Zodat zijn lichaam beter uitgelijnd wordt, de aanleuning aan beide zijden gelijk wordt en ik zelf ook in het midden boven zijn wervelkolom zit.

We hebben inmiddels een goede communicatie ontwikkeld voor het naar links of naar rechts verplaatsen van de voor- en/of achterhand in beweging. Die communicatie - en natuurlijk mijn eigen balans - gebruik ik om hem te helpen vertikale balans te vinden. Nieuwsgierigheid is daarbij allerbelangrijkst, want ik kan zijn balans niet afdwingen. Hij moet op eigen benen in balans lopen, zonder voortdurende begrenzing of ondersteuning door de ruiter. Alleen op die manier worden de mulitifidi, de kleine spiertjes die zijn wervelkolom stabiliseren sterker en zijn "houdinggeheugen" meer bevestigd. Door middel van uitproberen ontdekken we wat succesvolle aanpassingen zijn die ervoor zorgen dat hij symmetrie en balans kan vinden.

Op het matje
Bij het verzorgen en opzadelen maak ik met al mijn paarden er een gewoonte van dat ze stil staan met hun voeten op een mat. In het geval van Kubus vraag ik hem ook om zijn voorvoeten daarbij naast elkaar te zetten, want zijn default stand is schots en scheef. Ook hierbij gaat het om het trainen van de multifidi en tevens van zijn proprioceptie (zijn bewustzijn van de positie van zijn lichaam en benen). Dit gaat nu al steeds makkelijker en hij houdt het ook al langer vol.

Hoefslag of binnenhoefslag
Zijn default lichaamspositie in beweging is dat hij zijn achterhand naar rechts buigt en leunt op de linkerschouder. Eén van de dingen waar ik om denk is dat we op de rechterhand meestal op de binnenhoefslag rijden zodat we dat niet versterken. Vaak plakken paarden namelijk met de schouder aan de omheining en dat zou zijn onbalans versterken. Op de linkerhand daarentegen is dat juist een voordeel omdat hierdoor zijn voorhand rechter voor de achterhand loopt.

Schouderbinnenwaarts - “the mother of all exercises”
Een specifiekere oefening die ook langzamerhand vruchten af begint te werpen is “the mother of all exercises” - de schouderbinnenwaarts. Ook de iets minder schuine versie - "shoudervoor" heeft steeds vaker als resultaat dat hij daarna nog even echt "door het midden" loopt, heel stabiel en ritmisch.

Kalme en regelmatige arbeidsgangen
Het is verleidelijk om een paard met zulke enorme gangen ook groot te laten lopen, maar daarbij krijgen de gewrichten, banden en pezen wel veel te verduren. Dus het rijden in een totaal niet spectaculair maar heel regelmatig en kalm arbeidstempo is belangrijk. Daarmee wordt stabiliteit (continuïteit van de balans) ook makkelijker. Veelvuldige overgangen tussen de arbeidsgangen zonder balansverlies werken heel mooi. Ook kaarsrecht halthouden of achterwaarts en weer kaarsrecht vertrekken staan vaak op het menu, net als cavalettiwerk en lage sprongetjes vanuit een regelmatig tempo.

Oefeningen om te vermijden

Er zijn ook een aantal dingen die ik vooralsnog vermijd of slechts weinig doe in de training.

Souplesse oefeningen zoals slangenvoltes. Daarvoor moeten we eerst veel meer stabiliteit hebben in de vertikale balans linksom, rechtsom en rechtuit. Ik ben met mijn andere paarden juist gewend om veel souplesse oefeningen te doen, met name in de warming up, maar dat is met Kubus nu nog contraproductief.
Spectaculaire bewegingen en veelvuldig en lang verruimen vraag ik ook nog niet. Ook hiervoor moet de stabiliteit eerst veel beter zijn anders levert dit veel belasting op voor de kwetsbaardere structuren zoals bijvoorbeeld de tussenpees en checkligamenten.
Kleine voltes rijden met een hoog tempo. Ook daar komt de stabiliteit en balans al snel in het geding. In kalm tempo kan het wel maar ook met mate. Simpele lijnen zoals grote voltes, grote acht, gebogen lijn (de “shallow loop”) hebben nu de voorkeur.
Dingen eindeloos herhalen! Zoals ik al zei is Kubus extravert en zit hij vol ideeën. Hij is ook snel verveeld, dus ik houd de oefensessies binnen een training heel duidelijk en kort. Als hij eenmaal lekker stabiel loopt en dan echt zijn “groove” vindt is er kans om meer dingen achter elkaar aan te plakken en heb je de rit van je leven!

Een fascinerende reis!

Ja, Kubus is dus wel hypermobiel te noemen in zijn lichaam en extravert en eigenzinnig van karakter, maar wat een mogelijkheden zijn er om samen verder te ontwikkelen! Wat een mooie kans geeft hij mij om weer heel andere keuzes te maken in de training dan met de andere paarden.
Nee, ik zie het dus niet als een sticker met negatief oordeel! Hij is wat hij is en wie hij is en hij barst van de mogelijkheden!

Delen? Doen! Dankjewel!

Vermeld a.u.b. deze bron erbij: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United - www.sporthorsemanshipunited.nl

Vraag het gratis Ebook "Dressuur Meets Welzijn" aan!

In het Ebook "Dressuur Meets Welzijn" neem ik je mee door een aantal belangrijke elementen van gezonde en effectie training.

KLIK HIER OM HET EBOOK NU AAN TE VRAGEN!

by Liesbeth Jorna

Je paard op eigen benen laten lopen, maar hoe dan? (Bit Magazine)

Je paard op eigen benen laten lopen. Self-carriage!

Hoe doe je dat? Bit Magazine interviewde Liesbeth over dit onderwerp en maakte er een leerzaam artikel van in Bit 277 van december 2020.

Download dit artikel in Bit Magazine

by Liesbeth Jorna

Rio, de start van een revalidatietraject. Wat doen we precies en waarom?

Totaal ongepland is een nieuweling aan onze familie toegevoegd: Raskanio, kortweg Rio.
Hij kwam per toeval op ons pad, 12 jaar oud, afkomstig uit Letland/Litouwen, nog maar een jaar geleden geruind en met wedstrijdervaring op Intermediair 1 niveau.

Het eerste dat opviel: zijn ademhaling is niet okee!

Zijn trainer mij zag spelen met Skoki en vroeg of ik hem zou kunnen helpen met het oplossen van schrikachtigheid en een onzuivere stap bij Rio. Long story short … Ik heb een uurtje met hem gespeeld en merkte dat er van alles niet helemaal in orde was maar dat hij heel graag alles goed wil doen en begrijpen. Zijn enorm vriendelijke karakter sprak ons zo aan dat we hem hebben gekocht!

Het eerste wat mij opviel toen ik hem zag was dat hij helemaal strak stond. Zijn spieren voelden aan als steen hij haalde heel oppervlakkig adem. Hij was enorm bang om fouten te maken, had een enorm hoog niveau van “learned helplessness” en een groot gebrek aan zelfvertrouwen. Kijkend naar zijn lichaam droeg hij zijn hals als een tuiger, liep met een holle rug en zijn stap was lateraal. Op foto’s was kissing spines aangeetoond.
In deze toestand werd hij getraind om op internationaal niveau te presteren. Het behoeft denk ik niet veel toelichting om te begrijpen dat hij er echt niet best aan toe was!

Waar de toenmalige eigenaar dacht hem als leermeester voor een ambitieuze jonge ruiter te verkopen zag ik een revalidatieproject! Maar … op het moment dat ik dit verhaal schreef was hij inmiddels een maand bij ons en hij ontwikkelde zich geweldig fijn! Hij begon te begrijpen dat hij zelf zijn hersens mag (en moet …) gebruiken en dat hij nieuwsgierig mag zijn. Baanbrekend! Langzaamaan viel ook het kwartje dat een foutje maken hem geen straf oplevert en kon hij steeds beter nadenken en ontspannen.

Inmiddels zijn we een paar jaar verder en het gaat geweldig goed met hem! Hieronder kan je volgen wat we met hem hebben gedaan en waarom.

Eerst zijn hoofd, dan zijn lichaam

Omdat zijn bewegingen erg strak en stijf waren vroegen veel mensen of ik hem gelijk naar een osteopaat of andere body worker zou brengen. Mijn focus lag echter in de eerste weken vooral op zijn mentale en emotionele ontwikkeling. Als hij beter begrijpt wat er gebeurt en de kans krijgt om na te denken en keuzes te maken, krijgt hij meer zelfvertrouwen, nieuwsgierigheid en zelfstandigheid en raakt hij meer ontspannen. Zolang die geestelijke ontspanning er niet is heeft het weinig zin om van alles te doen aan zijn fysiek want alles wat een behandelaar los maakt zit zomaar weer vast door de stress.

Een greep uit de dingen die we hebben gedaan om hem te helpen met zijn mentale en emotionele toestand:

stilstaan en wachten … wachten … op tekenen van ontspanning,
moving massage, zodat hij ook in beweging en bij aanraking durft te ontspannen en zich meer bewust wordt van zijn lichaam
de “7 games” van Parelli om een fijne basiscommunicatie op te bouwen.
verplaatsen van voorhand of achterhand als isolaties zowel in stilstand als in stap en draf,
zonder hulpteugels balans en losgelatenheid vinden aan de longe en daarbij elke poging in de goede richting aanmoedigen.
leren ontspannen bij aanraking met zwepen, touwen en jassen,
zelfstandig over plastic lopen, op verhogingen staan (zie foto) en door smalle doorgangen gaan waarbij hij in rust leert om zelfstandig en kalm zijn eigen hersens te gebruiken.
laten zakken van zijn hoofd en hals,
inparkeren om op te stijgen aan twee kanten
zelfstandig de trailer inlopen zonder dat ik meeloop.
cavalettiwerk aan de longe voor souplesse, buiging van gewrichten en rompstabiliteit (zie foto’s en later ook de video met meer gevorderd cavalettiwerk onder het zadel)
en gewoon lekker met de andere paarden mee op buitenrit. Feitelijk was dat de eerste keer dat ik erop zat: hup met Jane samen in de trailer, naar het bos, door het water, lekker fris en vrolijk vooruit!

Het is ongelooflijk hoe snel hij veranderde in zijn hoofd en mooi om te zien hoe dat al veel aan zijn lichaam verandert! Dit was een goed begin!

Een beetje meer paard worden

Daarnaast hebben we veel dingen veranderd die voor hem jarenlang “normaal” waren: geen bandages meer maar blote benen, ijzers eraf, stang en trens vervangen door een simpele bustrens, in de groep leven in plaats van isolatie en veel minder staluren. Hij is vrijwel zijn hele leven hengst geweest en moet nu eigenlijk opnieuw leren hoe het kuddeleven werkt. De merries vinden hem wel leuk maar Matador is baas en die vindt niet zomaar alles goed! De kudde – nu 6 paarden bij elkaar – begint hem nu langzaamaan te accepteren en we zien hem steeds vaker in de groep in plaats van op een afstandje. De enige momenten dat hij echt uit de groep moet is als één van de merries hengstig wordt. Hij springt er dan op en dat brengt veel te veel onrust en risico met zich mee.

Uit balans en veel te afhankelijk geworden van de ruiter

Maar dan is er ook het verhaal van zijn bewegingen. Daar moest echt veel aan veranderen. Op de foto bovenaan kan je duidelijk zien hoe arm de bespiering van de rug en achterhand is ontwikkeld en hoe de fascia in de achterhand verstrakt zijn. Hij is jarenlang gereden op een manier die zijn lichaam en geest niet goed heeft gedaan. “Self carriage” is de allerbelangrijkste factor om fysieke problemen bij rijpaarden te voorkomen: een eigen houding en een eigen balans. Van beiden was totaal geen sprake. Hij bleek erg scheef! Als hij even vertikale balans vond (het gewicht goed verdeeld over beide zijden en met ongeveer gelijke diagonalen) en de bovenlijn eindelijk een beetje durfde te ontspannen, dan viel hij zo naar voren dat hij moest versnellen om zijn lichaam overeind te houden. Ik merkte daarbij gelijk ook dat “er geen goede rem” op zat! In galop was het nog erger: hij was duidelijk gewend om door de ruiter “in de benen” gehouden te worden en kon in het geheel niet zijn eigen balans vinden of bewaren met een losse teugel. Hij probeerde zichzelf in balans te houden door hard te gaan en wist zich geen raad met bochten! Best spannend als je erop zat!

Een greep uit de dingen die we met succes hebben gedaan:

aaien en zwaaien met de zweep, zodat hij er niet meer bang voor is en ik de zweep kan gebruiken om iets uit te leggen zonder stress
langzaam en in balans stappen zodat hij zijn passen af kan maken. Zijn stap is – zelfs in de wei – kort en telgang-achtig en ik weet inmiddels via vorige eigenaren dat dit echt in zijn genen verankerd zit. Zijn moeder en een volle broer bewegen precies hetzelfde in stap.
uitleggen van hulpen voor plaatsing van voor- en achterhand (zie foto’s onderaan), “drunken sailor exercise” (gewicht en richting afwisselend van linkerschouder naar rechterschouder en terug) “fishtailen” (achterhand van links naar rechts en terug terwijl de voorhand rechtuit gaat) in stap en draf. Als deze dingen licht en makkelijk gaan is het namelijk veel gemakkelijker om te communiceren bij de …
Na een paar weken voor het eerst een zo goed als symmetrische zweetprint onder het zadel!

… “basic alignment exercise” voor het vinden van symmetrie en vertikale balans. Ik heb hier heel veel aandacht aan besteed en dat zal ook altijd zo blijven. Zonder die vertikale balans (of rechtrichten) is losgelatenheid en later verzameling zonder spanning totaal onmogelijk. Die symmetrische zweetprint op de foto hiernaast is niet vanzelfsprekend!
uitleggen van de “ho-hulpen” en achterwaarts op ademtaal en zithulpen (dus met zo min mogelijk teugelgebruik), vooral omdat hij moeite heeft om zichzelf in balans te houden en daardoor steeds harder gaat lopen. Een met behulp daarvan …
veel overgangen van stap/draf naar halt, waarbij mijn belangrijkste focus is dat hij fijn los en op lengte blijft in rug en hals.
“corners game” om in balans door hoeken en wendingen te gaan,
halsstrekken zonder verandering van tempo en balans (al blijft hij hierbij nog wel teveel achter de loodlijn …)
slangenlijnen met veel buigingswisselingen voor souplesse en losgelatenheid
galopperen aan een losse teugel, ook in kleinere voltes

Allemaal oefeningen die erop gericht zijn dat hij lichte hulpen goed begrijpt en dat hij ontdekt dat hij zichzelf overeind kan houden. Zodat hij kan en mag ontspannen en zijn bewegingsvrijheid kan hervinden! Natuurlijk doen we niet al deze dingen tegelijk. Per keer kiezen we hier een aantal uit, zodat hij gelegenheid heeft om het ook allemaal te onthouden en verwerken.

De winst en de reis

De grootste winst? Een blij en gezien de historie optimaal gezond en los paard. Dat hij heeft geleerd om rustig na te denken en dat nieuwsgierig zijn gewaardeerd wordt. Dat zijn ademhaling weer normaal is. Dat hij kalm kan halsstrekken in draf zonder naar voren te vallen en daarbij heel ontspannen en tevreden briest! Dat hij lichte hulpen beter begrijpt en daardoor veel beter op eigen benen loopt. Dat hij zijn plezier in springen weer terug gevonden heeft. Dat hij nu ook regelmatig zonder hoofdstel wordt gereden en ook wissels en zijgangen kan lopen zonder teugels!

Een paar punten blijven altijd aandacht vragen. Zjn vertikale balans en losgelatenheid moeten we blijven ontwikkelen. Als je daar een poosje geen aandacht aan besteed wordt hij snel weer schever en stijver. Maar nu is zijn rug veel losser geworden, zijn achterbenen buigzamer, zijn passen langer en zijn stap zuiverder. En vooral: hij heeft er echt weer plezier in! Hij voelt zich zichtbaar en voelbaar beter!