Beloning
10 Manieren om "Dankjewel!" te zeggen
Je paard heeft er nooit om gevraagd om te werken in onze mensenwereld. Hij heeft geen idee waarom hij allerlei speciale bewegingen moet maken in een rijbaan die nergens heen gaat. Lintjes en bewondering van je supporters of concurrenten gaan volledig langs hem heen… tot je hem jouw waardering voor zijn inzet laat blijken.
Maken dat hij iets doet is niet moeilijk, maken dat hij het WIL doen is de kunst
Ruiters zijn vaak ambitieuze wezens. Als iets smaakt naar meer willen ze ook meer, langer, groter, vaker. Het liefst direct. Herkenbaar? Neem jij wel eens de spreekwoordelijke hele hand als je je paard je een pink geeft? Eerlijk… ik heb me daar ook vaak schuldig aan gemaakt. Maar wat ik er van geleerd heb is dit: maken dat hij iets doet is niet zo moeilijk, maar maken dat hij het wil doen is de kunst.
Een paard dat veel beloond wordt leert sneller en presteert beter
Goede ruiters tonen hun dankbaarheid voor de inzet van hun paard en kunnen daardoor veel meer bereiken. Een paard dat begrijpt wat de bedoeling is en graag zijn best voor je doet is immers veel gemakkelijker te rijden dan een paard dat zich verveeld, onderdrukt, onzeker, ongewaardeerd of gemanipuleerd voelt. En een paard dat bij de eerste, nog onvolmaakte pogingen voor een nieuwe oefening geforceerd of gedrilld wordt, zal ontmoedigd worden om zich meer in te zetten. Waardering echter geeft je paard vleugels!
“Horses run faster and jump higher out of heart desire”
Pat Parelli
Houd jezelf niet voor de gek!
Je paard voelt feilloos aan hoe je je voelt tijdens de rit. Ze lezen je gedachten, je energie en je lichaamstaal. Ze voelen het verschil tussen frustratie, ongeduld of angst versus ontspanning, vergevingsgezind en blijheid.
Als kuddedieren zoeken paarden ook van nature naar harmonie en samenwerking. Veruit de meeste paarden willen graag begrijpen wat je van ze wil. Bedenk dus dat het de moeite loont om om ze daarbij te helpen, want train je alleen zijn lichaam dan laat je veel potentie onbenut.
10 Manieren om “Dankjewel!” te zeggen
- Denk het! >>Je paard voelt het als je dankjewel denkt. Hij ervaart de ontspanning die daarmee gepaard gaat en dat voelt goed.
- Zeg het! >> Zeg “goed zo”, “yes!”, “good boy” of wat dan ook bij jou past. Zelfs als je dat zachtjes doet zie je vaak even zijn oor jouw richting op gaan. Voor een extra goede prestatie mag je ook best enthousiast zijn. Je paard voelt dat ongetwijfeld aan en dat enthousiasme kan aanstekelijk werken.
- Aai of krabbel In plaats van harde klappen op zijn hals, geef liever een aai of krabbeltje. Let erop dat je door deze beweging niet je balans verandert, want daarmee dien je je paard natuurlijk niet.
- Leg even een hand tegen zijn huid Simpel even contact maken geeft je de mogelijkheid om je paard wat extra zekerheid te geven. Natuurlijk volg je daarbij zijn beweging en zijn ritme.
- “Macrorelease” Een “release” is het wegnemen van druk of hulpen. Een “macrorelease” is een grote en duidelijke dankjewel. Voorbeelden: na een oefening even vrij voorwaarts, halsstrekken of een rustpauze (“game over”). Je kan ook direct afstappen natuurlijk. Dat zal hij zeker onthouden.
- “Microrelease” Als je de oefening niet wilt onderbreken maar toch dankjewel wil zeggen kun je dat doen door even luchtiger te zijn in je hand en zit, of door even een paar passen de oefening iets makkelijker te maken. Het “überstreichen” dat nu in de dressuurproeven is opgenomen, is hier ook een voorbeeld van.
- Onbedoelde initiatieven waarderen Als je paard zich echt inzet zal hij ook wel eens iets aanbieden wat je (nog) niet gevraagd hebt. Bijvoorbeeld hij springt in de verkeerde galop aan of geeft je een vliegende wissel als je contragalop bedoelt. Straf dit niet af, maar neem het aanbod aan, maak er iets moois van en bedank hem. Zo ontvang je soms onverwacht briljante dingen.
- Spelen Heb je een extravert paard dat graag speelt? Dan kun je hem belonen met bijvoorbeeld even wat sprongetjes, schoppen tegen een bal, ergens op staan of andere aangeleerde spelletjes.
- Snoepjes of grazen Voedselbeloningen kunnen wonderen doen… maar zijn nooit gratis! Je paard moet er wel wat voor doen. Ook is belangrijk dat je je paard leert om beleefd te blijven. Gaat je paard moeilijk achterwaarts? Beloon hem dan eens wat vaker na een paar mooie passen. Je zal zien dat hij al snel soepeler achterwaarts gaat. Stop dus wat brokjes of een wortel in je zak (telkens kleine stukjes afbijten), of als je op gras rijdt, laat hem eventjes grazen.
- Rust Hoe meer je paard ontspanning of stilstaan waardeert hoe beter je rustpauzes kunt gebruiken als beloning. Sta gewoon even stil en laat hem (en jezelf) nog even nagenieten van het goede moment. Heb je een “lui” paard? Dan is dit de beloning die hij het meeste waardeert. Heb je een stressgevoelig paard? Dan geeft dit hem te tijd om het even te laten bezinken.
In elk geval: kies een manier die je paard ook echt waardeert want dat is niet voor alle paarden hetzelfde. Hoe meer je de inzet van je paard beloont, hoe meer hij je zal willen geven. Zo kom je in een opwaartse spiraal van rijden met minder moeite en meer prestatie en plezier.
Dank je wel… voor het lezen!
Wormenkuur een drama? Maak er een feestje van!
We ontkomen er niet aan dat we soms ons paard een wormenkuur of andere medicijnen moeten geven met een spuit in de mond. Voor sommige eigenaren en menig paard is dat niet zo'n lollig moment. Aan de hand van een voorbeeld met één van onze eigen paarden wil ik je graag een idee geven hoe je het geven van een spuit in de mond kunt veranderen van een drama in een positieve ervaring voor beiden.
Pakweg een jaar geleden kwam Bresila Jane bij ons en zij drukte me weer met mijn neus op het feit dat iets toedienen met een spuit in de mond helemaal niet vanzelfsprekend oké is! Zij had medicijnen nodig die met een spuit in de mond moesten worden toegediend. Volgens haar verging de wereld en even snel de spuit in haar mond doen - zoals ik met onze paarden al jaren gewend ben - was beslist met gevaar voor eigen leven en welzijn. Jane zag de spuit en was bereid om te vechten voor haar leven met alles wat mooi en lelijk was! Ik weet dat ze van iemand komt die echt gek met haar was en haar veel goede dingen heeft geleerd maar hier zit duidelijk een "dingetje". Ik ben echter ook overtuigd dat zulke dingen te veranderen zijn. Want natuurlijk - ik bedoel écht: NATUURlijk - is zo'n spuit niet oké! Maar ik wil er geen drama van maken want drama's doen de relatie geen goed. Het tegendeel speelt een zelfs nog grotere rol: als we in staat zijn een drama om te zetten in iets goeds, dan groeit juist het vertrouwen!
Kijken door de ogen van je paard
Ik stel me even voor dat ik paard ben … ik hebt geen idee waarom iemand een spuit in mijn mond stopt … dat ze sowieso aan mijn hoofd moeten zitten, ongevraagd, is al maar zozo … ik probeer eraan te ontkomen … mijn mens hangt aan mijn halster, neemt me in de houdgreep … spuit prikt in mijn gehemelte, schuurt langs mijn kaken … ik snap er niets van! angst! pijn! … komt er ook nog een plakkerige smurrie uit die ik met geen mogelijkheid weer uit kan spugen … ik voel me verraden … mens laat los en verdwijnt uit zicht, gelukkig! … de volgende keer dat ik haar zie loop ik naar de verste hoek van de wei! Vooral als ze iets spuitachtigs in de hand heeft of zich gedraagt alsof er iets spannends gaat gebeuren!
Stel je ook voor dat iemand zomaar zijn hand tegen jouw mond legt of iets in je mond propt! Best wel eng en persoonlijk, toch? Vooral als je vastgebonden bent!
Goed, als je de situatie dus even bekijkt door de ogen van je paard, onervaren en nietsvermoedend of juist met een negatieve ervaring, dan snap je wel dat er een grote sterke kerel aan te pas moet komen om volgende keer die spuit erin te doen. Einde ook aan het vertrouwen in grote kerels :o)
Op het moment dat ik zag dat Jane dacht te moeten vechten voor haar leven ging er gelijk een knop om: ik heb alle tijd van de wereld! Al duurt het uren, dit MOET een goede ervaring worden. Zodat het de volgende keren niet meer zo'n stress teweeg brengt en zodat ik zelf heel blijf. We hebben er een spelletje van gemaakt en feitelijk kostte het de eerste keer maar 20 minuten. Het ging zo:
Eerst ontspannen bij aanraking van gezicht, neus en lippen
Aangezien Jane aanraking aan haar gezicht weliswaar min of meer accepteerde maar niet echt oké vond wilde ik eerst zorgen dat ze ging ontspannen als we onze handen om haar neus en mond doen. Dus eerst mijn handen zachtjes om het hoofd en alle bewegingen volgen zonder de druk te veranderen. Dat vergt soms een beetje lenigheid en snelheid. Ik laat direct los en beloon met mijn stem zodra ze even stil wordt. Net zolang totdat ze stil blijft en tekenen van ontspanning vertoont als ik mijn handen om haar neus leg: hoofd lager, zuchten, likken, zachte ogen, etc. Zo leert ze wat ze kan doen om van de stress af te komen: ontspannen! Daarna leg ik echt mijn hand tegen haar lippen en volg weer de bewegingen totdat ze ontspant. Zodra dat gebeurt neem ik weer mijn hand weg.
Cruciaal is dat je meebeweegt zonder los te laten of te vechten en dat je juist wél loslaat zodra ze stil is en ontspant. Als je los zou laten als ze haar hoofd wegdraait dan leert ze dat wegdraaien de goede keus is en leer je haar dus nét het verkeerde! Nog een stapje verder: met mijn vingers in haar mondhoek. Daarbij sla ik mijn duim onder om de kaak zodat ik de bewegingen van het hoofd vloeiend kan volgen zonder dat mijn vinger uit haar mond gaat. En ook hier ga ik door totdat ze er echt ontspannen bij blijft.
Eigenlijk zou iedereen ook al deze stappen moeten doen, ook om het paard voor te bereiden om het indoen van het bit en onderzoek van de veearts of tandarts.
Dezelfde stappen met de spuit
Nou het aanraken een positieve ervaring is geworden doe ik hetzelfde met de spuit: ik leg hem zachtjes tegen haar wang en volg haar bewegingen. Zodra ze een momentje stil wordt haal ik direct de spuit weg. In het begin is zo'n momentje nog geen seconde. Let dus goed op want je mag die kans niet missen. Dit doe ik net zolang totdat ik de spuit tegen haar wang kan houden en ze daarbij ontspant. Ik beloon met stem en geef haar een paar brokjes als extra beloning. Dat vindt ze echt interessant! Na een paar keer zoekt ze "ontspannen met de spuit" op omdat ze weet dat het echt beloond wordt! De spuit is niet meer bedreigend en wordt de weg naar beloning! Gaandeweg ga ik een stapje verder met de spuit, van plat tegen haar mond - in het hoekje van haar mond - met het puntje in de mond - helemaal in de mond. En elke keer weer haal ik de spuit weg als ze ontspant, net zolang tot ik rustig wat met de spuit kan bewegen in haar mond zonder dat ze dat een probleem vindt.
Nou had ik natuurlijk ook eerst appelmoes ofzo in de spuit kunnen doen, maar dat had ik niet bij de hand dus ik heb gewoon een lege spuit gebruikt. Het zou wel een goed idee zijn om er iets lekkers in te doen als tussenstap.
Ga niet gelijk weg!
Uiteindelijk heb ik rustig de spuit kunnen toedienen en dat vond ze natuurlijk wel een beetje een deceptie, maar van drama was geen sprake. Daarna konden weer gewoon haar mond en neus aanraken en hebben we dat weer beloond. Na afloop zijn we naar buiten gegaan waar ik haar even heb laten grazen bij de beste plek met klavertjes die ik kon vinden, want dat vindt ze lekker. En al zou je paard nog niet willen grazen - sommige spuiten smaken wel maar andere zijn zo vies! - dan kun je gezellig even samen wat rondhangen. Eindig dus altijd weer met wat fijns. Zodat je paard je morgen weer graag ziet komen!
Denk vooruit!
Ik weet wel: het wordt nooit echt vanzelfsprekend zo'n spuit, dus volgende keer neem ik weer de tijd en zal het korter duren. Als je het spel een aantal dagen achter elkaar zo speelt - dat hebben wij met Jane ook gedaan - gaat het snel beter. En over een poosje hoeft ze hopelijk net als de rest niet eens een halster om als er een spuit in moet. Mocht ik weten dat de tandarts binnenkort komt of er weer een keer een spuit in moet, dan kan ik altijd een paar dagen tevoren het vertrouwen hiermee weer even terughalen.
Een paar sleutelfactoren voor succes
Bekijk de dingen door de ogen van jouw paard … een kudde-, prooi- en vluchtdier. Een kuddedier zoekt vertrouwen en communicatie. Een prooidier ziet instinctief in alles wat nadert en aanraakt een potentieel levensgevaar. Een vluchtdier wil vrij kunnen bewegen, vooral als het spannend wordt. Het karakter en eerdere ervaringen tellen natuurlijk ook mee.
- Een heel belangrijk principe: "Pressure motivates, release teaches". Oftewel: het aanraken met de spuit motiveert je paard om naar een oplossing te zoeken en het weghalen van de spuit leert je paard dat hij de goede oplossing gevonden heeft: stil worden en zelfs ontspannen. Je timing van het weghalen van de spuit is dus cruciaal!! Net als je vermogen om de grote bewegingen van je paard te volgen zonder het contact te verliezen of er een vechtpartij van te maken. Ga desnoods op een strobaal staan.
- Voerbeloningen kunnen goed werken … maar zijn nooit "gratis" en alleen bedoeld om het leerproces te versnellen. Geef ze alleen na het gewenste gedrag en na een mondelinge beloning (of click). Geef ze ook niet op een moment dat je paard bedelt, hapt of zakkenrolt.
- De relatie met je paard komt op de eerste plaats! Gebruik zo'n uitdaging om juist de partnerschap en het vertrouwen in elkaar te laten groeien. Zet negatief om in positief: neem de tijd om je paard iets positiefs te leren en geniet van het spel.