Aanleuning
Teugelloos Rijden: voor de kick en voor een boost van je rijvaardigheid
“Ride naturally – heart to heart, mind to mind, body to body”
Durf jij je teugels los te laten in stap, draf en galop? Kan je remmen en sturen zonder teugels of neckrope? Kan je via je intentie, zit en benen zo goed met je paard communiceren dat je met een heel stil en licht teugelcontact kunt rijden?
Hier word je echt een betere ruiter van!
Het rijden zonder teugels heeft voor mij veel meer opgeleverd dan ik ooit voor mogelijk had gehouden! Niet alleen het plezier en de kick maar vooral de veel subtielere communicatie door middel van hulpen die moeder natuur ons gegeven heeft. Daarnaast ook veel meer harmonie, balans en gedragenheid, veel meer ‘schwung’, veel meer tempocontrole en bovendien veel lichter in de hand als je wél met teugels rijdt.
Mijn mooiste galopwissels in pirouettes met Ivo waren zonder hoofdstel! Om maar niet te spreken van de kick die het geeft om zonder hoofdstel te springen :o). Ik vind het teugelloos rijden nu zo belangrijk dat ik het met al mijn paarden doe!
Hoe minder je je handen nodig hebt, hoe beter!
We nemen even een kijkje in het paard. De tong is verbonden aan het tongbeen. Het tongbeen en de kaken van je paard zijn door spierketens verbonden aan schouderblad, bovenarm en borstbeen. Elke belemmering van tong en kaken van je paard heeft via deze spierverbindingen direct invloed op de bewegingsvrijheid van de voorbenen. En daar houdt het niet op omdat via spier- en bindweefselketens de voorhand met de romp en achterhand is verbonden.
Zonder teugels rijden verbetert zo ongeveer alles!
Wij mensen (jaaaaa, ik ook!) hebben nu eenmaal een sterke behoefte aan een gevoel van controle. Zodra we iets in handen hebben – of dat teugels zijn of een neckrope maakt niet uit - gaan onze handen en armen al snel van alles doen: controle uitoefenen en ‘hulpen’ geven. Dit is ook de reden waarom ik bij teugelloos rijden doorgaans ook geen neckrope gebruik.
Op het moment dat we iets in handen hebben vergeten we vaak alle andere manieren waarop we met het paard kunnen communiceren: de mind to mind, heart to heart, body to body connectie. Hoe meer je kan communiceren door middel van lichaamstaal hoe minder je de teugels of neckrope nodig hebt, hoe stiller en intiemer de verbinding en hoe groter de harmonie.
Teugelloos rijden voor de kick, voor vrijheid en verbinding
Toen ik eenmaal het communiceren zonder teugels voor elkaar had gaf dat zo’n gevoel van balans, vrijheid en verbinding, dat ik het niet meer kon laten! Het is zo’n fijn gevoel als je paard je zo goed begrijpt en als je zo samen met je paard kan bewegen! En het is zo leuk om jezelf en je paard dan uit te dagen met allerlei oefeningen, obstakeltraining, sprongetjes en nog veel meer!
Maar hoe communiceer je dan wel?
Om je lichaamstaal zo gericht te kunnen gebruiken is wel wat oefening vereist. Oefeningen waarmee je je lichaamsbewustzijn, coördinatie en precisie ontwikkelt. Teugelloos rijden boost je rijvaardigheid! Daarbij moet je denken aan heel bewust gebruik van …
- Energie
- Focus en intentie
- Ademhaling
- Balans
- Houding en zit
- Benen
- Eventueel twee korte sticks of stijve zweepjes
Als je wil dat je paard er iets van begrijpt is niet alleen het geven van de duidelijke hulpen belangrijk. Ook het stil zijn – “actief neutraal” – is een kunst. Als er teveel “ruis op de lijn” is dat zal je paard namelijk de subtielere hulpen niet meer opmerken. Systematische oefening met je paard zorgt ervoor dat hij leert wat elke afzonderlijke hulp precies betekent.
Eén van de mooiste ervaringen is waneer je opmerkt dat je paard echt 100% op je gaat letten. Ik denk dan wel eens “NOW we’re talking!”.
Een veilige start
De basis voor de communicatie wordt gelegd in grondwerk. Als paard en ruiter namelijk de belangrijkste basisbewegingen al beheersen is het daarna vanuit het zadel veel gemakkelijker.
Natuurlijk is het vervolgens niet slim om je teugels er zomaar ineens af te doen en dan een schietgebedje te doen in de hoop dat alles goed komt. Het beste hang je de teugel bijvoorbeeld in een karabijnhaakje aan je zadel. Dan kan je de teugel echt loslaten en pak je hem alleen op als het echt (écht!) niet anders lukt.
Als je aanvoelt dat het vertrouwen en de communicatie tussen jou en je paard helder genoeg is - door een systematische opbouw van oefeningen - dán is het tijd om de teugels of het hele hoofdstel echt eraf te doen. Je zal merken dat dat toch even gek aanvoelt of een beetje spanning in je teweeg brengt maar als het éénmaal gaat, dan geeft dat zo’n gevoel van vrijheid en samenzijn tegelijk!
Behalve de kick nog veel meer winst. Enkele voorbeelden.
(Ik hanteer een systematische opbouw voor teugelloos rijden zodat we succes op succes kans stapelen. Dit is dus geen ‘handleiding’.)
De handigste hulp die ik mijn paarden heb geleerd is dat ze afremmen of een overgang naar een lagere gang maken als ik mijn navel intrek en enigszins hoorbaar uitadem: “wwvvvv”. Dat is niet alleen bij dressuur, maar ook bij springen en buitenrijden super handig.
Natuurlijk is het ook erg nuttig om te leren sturen zonder gebruik van je teugels zodat je rechte lijnen, hoeken en wendingen kunt rijden op je intentie, zit en beenhulpen.
Wil je je paard goed in balans brengen, zodat hij “rechtgericht” of in “vertikale balans” loopt, dan is een precieze communicatie met je zit en/of benen over de positie van de schouders enorm waardevol.
Meer informatie of leren hoe je dit in de praktijk brengt?
Ook tijdens de 5 Day Intensives of een apart georganiseerde clinic kan je Teugelloos Rijden leren.
Bekijk ook eens de video “Meer met minder, naar spoorloos, bitloos en onbeteugeld’.
Gedachten over verzameling, aanleuning en neusriemen
Naar aanleiding van een paar dagen jureren in het ZZ-licht..
Principe: De kwaliteit van de aanleuning is het resultaat van wat er in het lichaam én in het hoofd van je paard gebeurt.
Verzameling en aanleuning
Een soepele aanleuning en lichtheid in de voorhand zijn mogelijk als je paard zelf zijn balans en houding in de verzameling kan bewaren: eigen balans, eigen houding en op zijn eigen vier benen. Naarmate zijn vertrouwen, begrip voor je hulpen en atletisch vermogen toenemen kan hij zichzelf meer en langer verzamelen zonder zijn balans te verliezen en blijft hij daar ook ontspannen bij.
Die eigen balans, lichtheid en losgelatenheid kun je niet bereiken door het afdwingen van een opgerichte houding of het aansnoeren van de neusriem zodat je paard je hand niet kan ontwijken. In dressuurwedstrijden zien we echter telkens weer ruiters die dat proberen. Komt de verzameling (nog) niet vanuit het paard zelf, dan verliest hij zijn balans en daarmee ook zijn ontspanning, losheid en lichtheid ... en niet te vergeten: zijn plezier! Stel je maar eens voor hoe het voelt als je gedwongen wordt om met een ambitieuze stijve hark te dansen als je zelf de danspassen nog niet beheerst. Het resulteert in een strakke aanleuning of het open willen sperren van de mond (ook te zien aan opgetrokken lippen of uitgestoken tong) en leidt uiteindelijk vaak tot verzet of zelfs blessures. Dingen die je als jury regelmatig tegenkomt en niet kunt negeren!
Neusriemen
Ik heb al jaren geleden bij bijscholing voor Z juryleden gevraagd wat nu een "te strakke neusriem" is, want dat staat officieel als wreedheid te boek. Daar kwam een duidelijk antwoord op: er is geen norm!
In januari 2012 hebben diverse maatschappelijke en wetenschappelijke groepen, waaronder de ISES (International Society for Equitation Science) en Australia’s Veterinary Institute for Animal Ethics, een voorstel gedaan aan de FEI om een eenvoudig meetinstrumentje te introduceren om vast te stellen of neusriemen niet te strak zijn aangehaald. Gek genoeg heeft de FEI, ondanks steeds groeiende druk van publiek en wetenschap, nog niet gereageerd...
Alhoewel er dus geen norm is, is er wel een waarheid: als een paard de gelegenheid krijgt laat hij ons zelf zien wanneer we goed rijden. Hij kan ons laten zien wanneer het nog niet goed voelt: hij spert zijn mond open, rommelt met zijn tong, knarst, rent er tegenin of rolt zijn hals op om de druk ontwijken. Als het goed voelt is zijn mond ontspannen dicht en hij kauwt, slikt en likt. Dat zijn natuurlijke uitingen van ontspanning die moeilijk gaan met op elkaar gebonden kaken. Probeer dat zelf maar eens met je kaken op elkaar geklemd terwijl je aan het sporten bent.
Positief trainen
Als ruiter en trainer moet je signalen in de aanleuning dus serieus nemen, zowel het goede als het slechte. Denk niet te gauw "dat doet hij nou eenmaal" als hij iets doet met zijn mond of tong. Denk niet dat rijden met stang en trens meer punten oplevert (die vraag krijg ik ook wel eens van een ruiter).
Geef je paard gelegenheid om zijn kaken te ontspannen, te likken, slikken en kauwen, of de mond te openen als de druk te hoog wordt, door gebruik te maken een losse neusriem of helemaal geen neusriem. Wat je ziet of voelt in je handen is waardevolle informatie van je paard, die richting kan geven aan je training. Hij spreekt namelijk altijd de waarheid. Het is de beste feed-‐back die je kan wensen. Je paard is je belangrijkste jury en instructeur!
En als het om verzameling gaat: geef je paard gelegenheid om zich hierin geleidelijk te ontwikkelen. Eis niet van je paard om verzameling lang vol te houden als je aan de aanleuning merkt dat hij je dat nog niet geven kan of geven wil. In de training betekent het dat je soms een stap terug moet doen: korter, eenvoudiger oefeningen, elke goede poging echt belonen en ontspannen tussendoor. Geeft je paard groen licht? Begrijpt hij je, verzamelt hij zich zelf en is zijn mond ontspannen? Dan kun je de grenzen steeds een stukje gaan verleggen. Een paar passen langer volhouden, meer oefeningen achter elkaar, met meer verzameling of meer schwung.
Door zo te trainen, met een open hart voor wat je paard je vertelt, kom je sneller vooruit en heb je samen meer plezier. Dan voelt het voor je paard alsof het dansen onder jouw zachte maar zekere leiding een feestje wordt. En je gevoel bedriegt je nooit: echte verzameling voelt goed!
Bitloos? Een paar gedachten...
Ik rijd graag bitloos… maar ik ben niet tegen bitten en rijd ook met bit. Als het zonder bit goed werkt zie ik geen reden voor gebruik van een bit. Als het zonder bit niet goed werkt dan rijd ik met bit.
Keuze van de optoming
Mijn voorkeur voor bepaalde bitloze optomingen wordt vooral bepaald door hoe het paard erop reageert en hoe goed de communicatie werkt. Dat zijn ook twee verschillende dingen.
Met reactie bedoel ik hoe het paard van zichzelf erop reageert, bijvoorbeeld er tegenaan hangen of duwen - te veel druk - er juist voor terugdeinzen of er bang voor zijn - waardoor het moeilijk is om een verbinding te creëren. Dat verschilt per paard en is afhankelijk van zowel zijn gevoeligheid, aangeleerd gedrag, natuurlijke balans, temperament, vorm van zijn hoofd etc. Ook de manier waarop je het hoofdstel op maat maakt is belangrijk. Zoals je op de foto hierbij kunt zien lopen er tal van aangezichtsspieren, bloedvaten en zenuwen over zijn gezicht. Het is altijd mogelijk dat je paard ergens hinder van ondervindt dus ik neem feedback van mijn paard altijd serieus.
Een aandachtspuntje bij alle bitloze opsommingen is dat er liefst een kaakband aan zit in plaats van een gewone keelriem. Hierdoor ligt de neusriem stiller, kan het hoofdstel minder makkelijk draaien en dan hoeft de neusriem ook niet strak te zitten.
Communicatie
Hoe goed de communicatie werkt is iets anders. Voor een goede communicatie moet het mogelijk zijn om de druk precies te doseren. Vooral belangrijk is dat de druk heel direct weggenomen kan worden als mijn paard een goed antwoord geeft op mijn hulp. In andere woorden: de “release” moet heel direct zijn. Denk maar aan de bekende one-liner "Pressure motivates. Release teaches".
Mijn ervaring is dat de release van kingekruiste en kaakgekruiste hoofdstellen niet direct genoeg is. Als ik mijn hand ontspan is dat niet direct voelbaar omdat de banden of touwtjes niet direct los aanvoelen voor het paard. Daardoor wordt mijn paard niet direct genoeg beloond voor een goede respons en dat vertroebelt onze communicatie. Dat is beter bij bijvoorbeeld een hackamore, een bloemetje, een sidepull of iets wat daarop lijkt. Er zijn ook soorten kaptooms die goed werken, maar ik ben geen voorstander van een ketting in de neusriem of een klapperend ringetje op de neus. Zelf rijd ik op dit moment Skoki met een Dressage Naturally Riding Halter (zie de foto). Dat is eigenlijk een sidepull.
Verzameling
Als het om verzameling gaat dan is een optoming met schaarwerking naar mijn idee niet zo prettig. Het veroorzaakt gauw dat de nek teveel doorknikt en dat het paard achter de loodlijn komt. Dat leidt tot stuwen in plaats van dragen door de achterhand en tot een paard dat teveel op de voorhand gaat en in de hand drukt. Met een optoming zonder schaarwerking kun je gemakkelijker het paard vragen hoofd en hals zelf opwaarts te dragen met neus voor of aan de loodlijn. Dat heeft een positieve invloed op de balans van zijn hele lichaam.
Controle en aanleuning
Als het om veiligheid gaat dan zijn er ook nog wel een paar overwegingen. In kringen die aan bitten gewend zijn denkt men gelijk dat je zonder bit gaat verongelukken en dat je geen goede aanleuning kunt krijgen. Beide gedachten zijn gebaseerd op onbekendheid en onze natuurlijke behoefte aan controle. Echter de beste aanleuning en de meeste controle komt voort uit horsemanship en een goede opleiding van paard en ruiter. Ook het karakter van je paard telt mee. Matador bijvoorbeeld rijd ik normaal altijd met een vorm van sidepull maar op buitenritten is het niet verantwoord. Hij is van nature geen held en kan - zelfs ondanks alle "onverstoorbaar paard" training - enorm groot schrikken of bang zijn ineens. Dan wordt hij ongelooflijk sterk en ik moet ingrijpen vóórdat zijn benen met hem op de loop gaan. Bitloos lukt dat niet want daar loopt hij dan echt doorheen. Daarom rijd ik hem op buitenritten met een simpele dubbelgebroken watertrens.
Conclusie
Mijn ervaring is dat je, net als bij een bit, je paard de hulpen juist moet aanleren en dat de aanleuning dan niet veel anders aanvoelt dan met bit. Een goede aanleuning is immers niet het resultaat van wat er om zijn hoofd of in zijn mond hangt, maar van een goede combinatie van ontspanning, energie en balans en een goede ruiterhand.
Dressage Naturally: Finding the Sweet Spot of Healthy Biomechanics - Presentatie Equiday Advanced 2013
Tijdens de Equiday Advanced in 2013, gaf ik een presentatie over de Sweet Spot of Healthy Biomechanics. Je kunt de hele hier presentatie bekijken en downloaden!