blogs
Complete training voor een Happy Athlete
Happy Athlete… Twee woorden… En allebei belangrijke doelen in de training van je paard. Het maakt niet uit welke discipline van paardensport of recreatief rijden je beoefent. Of je alleen maar buitenritten maakt of in de hoogste klassen wedstrijden rijdt. Dat maakt geen verschil. Een fit en blij paard kan alles beter.
Train het HELE paard – fysiek, mentaal en emotioneel
Voor mij komt de relatie met mijn paarden op de eerste plaats. Alles start vanuit mijn hart voor het paard. Dat betekent niet dat ik geen ambitie heb, maar wel dat ik mijn doelen zoveel mogelijk in samenwerking met mijn paard wil bereiken. Ik streeft ernaar om mijn paard niet alleen fysiek, maar ook mentaal en emotioneel sterker en veerkrachtiger te maken.
Wat mij betreft mogen paarden een mening hebben. De feedback die de paarden geven bepaalt het pad van de training. Het is onze taak om het onze paarden zo gemakkelijk mogelijk te maken om te doen wat wij van ze willen. Alles te doen vanuit de gedachte: “Hoe kan ik je helpen om dit goed te doen? Fysiek soepel en sterk, met begrip en zelfvertrouwen.”
Fysiek
Een beetje kennis van biomechanica en trainingsfysiologie helpt hierbij. Heb je de kans om je daar eens wat in de verdiepen? Ik zou willen dat elke trainer en ruiter dat doet! Kennis en inzicht helpen enorm om je paard vrij te houden van blessures en blokkades en om hem steeds fitter, soepeler, sterker of sneller te maken.
PRAKTISCHE TIP:
Doe het zelf! Doe eerst eens zelf precies – op je eigen benen – wat je vraagt van je paard. Je zult zien dat bijvoorbeeld een volte lopen met correcte stelling, buiging en impuls al heel wat coördinatie en kracht vraagt!
Mentaal
Heldere communicatie is waardevoller dan manipulatie. Een paard dat jou goed begrijpt kan zich fysiek sneller ontwikkelen en is emotioneel sterker. Onbegrip en verwarring, de allergrootste oorzaak van een gebrek aan progressie, van blessures en van verlies van (zelf)vertrouwen. Consequent zijn, herhalen van patronen en veel positief belonen helpen om mentale stress weg te nemen en van jouw paard een betrokken meedenker te maken.
PRAKTISCHE TIP:
Verplaats je in zijn belevingswereld! Als je paard niet doet wat jij wilt, denk dan eens na: zou jij jouw hulpen begrepen hebben als jij je paard was? Pas je hulpen zo nodig aan en leg ze eventueel in slow motion uit aan je paard, zo nodig eerst vanaf de grond.
Emotioneel
Vertrouwen en zelfvertrouwen zijn topprioriteit. Angst en frustratie zijn vormen van emotionele stress. Er wordt in de wereld van paardensport nogal eens gezegd “hij moet …”, “hij mag niet …”, maar een paard met emotionele stress wil maar één ding: Weg! Eruit! Sommigen doen dat door te vluchten of zich te verzetten. Anderen worden heel stil en sluiten zich af, gaan als het ware in “survival mode”. Ik vind het belangrijk dat we ons ervan bewust zijn dat ons paard nergens om heeft gevraagd en alleen maar veiligheid, comfort, vertrouwen en eten wil, en ook wil spelen.
PRAKTISCHE TIP:
Observeer en voel! Spanning duidt op emotionele stress. Dit zijn tekenen van ontspanning: rustige diepe ademhaling, zachte spieren, losse bewegingen, ontspannen oogopslag, likken, kauwen met een ontspannen mond, kalme aandacht voor jou of de omgeving. De tekenen van spanning zijn precies tegenovergesteld. Neem extra tijd om wat je ziet en voelt tot je door te laten dringen. Zorg dat alles begint en eindigt met ontspanning! Ook voor jezelf.
Combinatie van horsemanship en dressuur vormt basis voor complete training
Als je de doelen van Natural Horsemanship (NH) en dressuur bekijkt valt het op dat ze elkaar aanvullen. Lees ze nog eens goed, woord voor woord! Een slimme combinatie van principes en werkwijzen uit deze beide invalshoeken helpt je om van je paard een echte Happy Athlete te maken: een gezond en blij paard. Een fundament voor elke discipline van paardensport.
Het doel van Natural Horsemanship is onze paarden te begrijpen zodat we partners kunnen worden en samen kunnen werken op basis van psychologie, communicatie en begrip in plaats van kracht, angst of hulpmiddelen. Het doel van de dressuur, volgens de FEI, is de ontwikkeling van het paard tot een ‘happy athlete’ door een harmonieuze en systematische opleiding. Deze opleiding maakt het paard soepel, ontspannen en los, maar ook tevreden en oplettend. Het paard en de ruiter begrijpen elkaar volledig; er is harmonie.
1 + 1 + 1 = 111
Het is je inmiddels waarschijnlijk wel duidelijk geworden dat de fysieke, mentale en emotionele toestand elkaar sterk beïnvloeden. Hoe sterker het één, hoe sterker het ander. Het geheel is meer dan de som der delen.
Hoe doe ik dat en waar kan ik dit leren?
Natuurlijk zijn er nog ontelbare andere praktische en leuke tips voor de fysieke, mentale en emotionele ontwikkeling van jou en je paard als team. Zowel hier op deze website als op de Facebookpagina van Sport & Horsemanship United kun je daar voorbeelden van vinden.
Happy trails!
Voorbereiding op het Onverwachte
Liesbeth Jorna is bedenker en trainer van Sport & Horsemanship United en al jaren een bekend gezicht op Equiday. Zij leert haar studenten hoe ze hun paar
d kunnen trainen op een paardvriendelijke manier, om samen plezier te beleven en optimaal te kunnen presteren. De organisatoren van Equiday hebben haar gevraagd naar methodes voor het trainen van een onverstoorbaar paard en naar praktische tips voor thuis. Dit artikel is de wat uitgebreidere versie van hetgeen in Equiday Magazine is verschenen.
“If we understand that horses cannot separate the way they feel from the way they act, then we can start to see that unwanted behavior is not bad behavior at all.” - Mark Rashid
FFFFF en je levensverzekering
Mark Rashid is één van mijn favoriete leraren. Hij heeft gelijk. Paarden zijn prooidieren. Snel reageren op wat er in hun omgeving gebeurt is van levensbelang. Als een paard schrikt, of angstig of onzeker is, is zijn eerste reactie wegrennen. Als dat niet kan zal hij vechten, bevriezen of zelfs opgeven, afhankelijk van zijn karakter. Vanuit de situatie van bevriezen en afwachten kan een paard soms ook onverwacht "ontploffen".
Flight - Fight - Freeze (& Fly) - Faint
Naarmate je paard sensibeler, sneller, sterker en atletischer is, wordt het belangrijker om te zorgen dat hij niet in FFFFF terecht komt. Noem het maar je levensverzekering! Het goed voorbereiden van je paard op een bestaan in onze drukke mensenwereld moet daarom eigenlijk nog vanzelfsprekender zijn dan het dragen van een cap. Wil je veilig en met plezier de dingen doen met je paard waar je van droomt? Bereid hem dan voor op het onverwachte!
Het doel: Een positieve respons aanleren
Veel mensen denken dat het voldoende is als je paard aan "dingen" went, doordat hij ze vaak genoeg ziet of meemaakt. Ik zet mijn paarden bewust in een wei dicht langs de weg als ik wil dat ze gewend raken aan passerende landbouwmachines. Ze raken gedesensibiliseerd voor die specifieke situatie. Dat is handig maar het helpt natuurlijk niet als je paard iets nieuws ziet, hoort, voelt of meemaakt. Veel beter is het als je paard heeft geleerd hoe hij zelf kan zorgen dat stress verdwijnt. Zodat een positieve respons (ontspanning en nieuwsgierigheid) de negatieve instinctieve reactie (FFFFF) vervangt. Door dat bewust te trainen wordt je paard steeds onverstoorbaarder en kun je in allerlei omstandigheden nog fijn samenwerken. Dit wordt met de obstakeltraining van Parelli beoogd en ook Tristan Tucker, die via zijn TRT methode momenteel wereldwijd dressuurruiters bereikt, benadrukt telkens weer het belang van een aangeleerde positieve respons.
Basis kennis: tekenen van ontspanning
Als ontspanning is wat je wilt aanleren moet je dit goed kunnen herkennen. Tekenen van ontspanning zijn bijvoorbeeld een diepe ademhaling, het hoofd laten zakken, likken, kauwen, zuchten, zachte spieren, ontspannen knipperen van de ogen en een rustige aandacht voor de omgeving. Leer goed te voelen en te observeren en zorg dat je spanning en ontspanning goed herkent. En belangrijk: ontspan zelf!
Basis vaardigheid: controle over de beweging vanaf de grond en vanuit het zadel.
Door middel van bijvoorbeeld de 7 games van Parelli kun je al een sterke basis leggen ... mits je goed oplet waar de benen precies gaan en hoe de balans is van je paard. Ik vind dat belangrijk want controle over de bewegingen is niet alleen een voorwaarde bij obstakeltraining maar ook gelijk een heel goede basis voor goed rijden. Door eerst alles vanuit grondwerk op te bouwen kun je mooi zien wat er precies gebeurt in je paard, zowel in zijn hoofd als in zijn lichaam. Je leert tegelijk zelf ook je lichaamstaal goed te beheersen en je bent relatief veilig op de grond.
Een paar checkpoints ...
- Kun je je paard achterwaarts uit je bubble (persoonlijke ruimte) sturen en kan hij daar rustig blijven wachten?
- Controle over de achterhand: Buigt hij makkelijk op suggestie van je touw of teugel en stapt hij mooi onderdoor als je hem vraagt de achterhand te draaien?
- Controle over de voorhand: Kun je de voorhand opzij sturen als je midden voor zijn neus staat?
- Verplaatst hij zijn gewicht hierbij goed naar achter (zie foto)?
- Rolt je paard niet naar voren als je de achterhand of voorhand opzij wil laten wijken?
- Heb je ook vanuit het zadel controle over de voorbenen en achterbenen afzonderlijk?
- Vanuit het zadel is ook het aanleren een gecontroleerde one-rein stop van belang: kun je je paard met je buitenteugel naar buiten buigen en dan zijn achterhand laten draaien ... soepel en in balans .... tot hij stopt en volledig ontspant?
Deze dingen zijn stap voor stap aan te leren en van onschatbare waarde voor een fijne samenwerking
Gericht oefenen: verschillende situaties - verschillende aanpak
In grote lijnen kun je vier situaties onderscheiden: aanraking, stilstaande vreemde dingen, bewegende dingen en geluiden. Bij elk daarvan een paar aandachtspunten:
- Aanraking: bijvoorbeeld met je handen, zweep, een dekens of vlag. Kun je je paard overal aanraken zonder stress? Zorg ervoor dat je de aanraking die hij nog spannend vindt op het juiste moment weghaalt: als hij stilstaat of zelfs ontspant. Zolang hij beweegt rustig meebewegen, ook als hij wat snel is.
- Stilstaande obstakels: bijvoorbeeld een vlag, kliko of waterplas. Beloon nieuwsgierigheid en momenten van ontspanning. Duw nooit door terwijl hij net het voorwerp nadert of betast met neus of voeten. Als hij echt niet verder durft, wacht dan even zodat hij erover na kan denken. Loop eventueel weer even ervan weg om ontspanning terug te vinden en probeer opnieuw te naderen.
- Bewegende dingen (zie fotoreeks): bijvoorbeeld een trekker of wandelaar met paraplu. Wist je dat alles wat nadert instinctief gevaar betekent? En dat alles wat weg beweegt juist nieuwsgierigheid opwekt? Laat je paard er dus eerst achteraan lopen, dan ernaast, dan er voor en dan er over of onder. Beloon elke poging tot ontspanning en nieuwsgierigheid met weghalen van het ding of het stoppen van de beweging. Nog een belangrijke tip voor je eigen veiligheid: loop zelf tussen het gevaar en je paard zodat je veilig bent als hij toch opzij springt.
- Geluid: bijvoorbeeld "kabouters" achter de heg, geluidsboxen en applaus. Voor het oefenen kun je ook bijv. castagnettes of een flesje met stenen gebruiken. Begin zachtjes en stop het geluid zodra je paard stopt en/of ontspant, zodat hij als het ware zelf de "uit-knop" vindt. Overigens: een alternatief is een positieve associatie te creëren bij geluiden. Al rijdend kun je bijvoorbeeld de bakrand aantikken en dat verbinden met ontspannen en belonen (friendly game) zodat hij het geluid als iets positiefs gaat ervaren. Dat is een methode die ik zelf vaak met succes toepas.
Bewegende uitdagingen:
Telkens een stapje verder en alles in ontspanning: eerst achteraan lopen, dan ernaast, vervolgens er vooruit lopen.
Het dragen van de tonnetjes is eigenlijk een combinatie van aanraking, beweging en geluid. Hiervoor is een combinatie van die drie strategieën gebruikt. Ontspannen en vrij kunnen bewegen is het eindplaatje.
Energie en aandacht in goede banen leiden, focus op wat je WEL wil
Het kan natuurlijk zijn dat je paard ondanks alle voorbereiding toch afgeleid of onzeker is. Laat je niet meevoeren in zijn afleiding maar houd je focus op wat je wél wil. Ik denk altijd "Ja, ik zie het ook, maar stay on the job!" Kalm en vastberaden, zonder te vechten. En als het dan niet zo mooi wordt als ik had gehoopt probeer ik er een positieve leerervaring van te maken. Ook in een wedstrijdsituatie! Je kan ook bewust even iets vragen wat hij echt goed kent. Iets wat zijn aandacht en energie in goede banen leidt of hem zekerheid geeft. Voorbeelden zijn schouderbinnenwaarts langs die spannende jurytafel of even energiek een cirkel rijden om de adrenaline af te laten vloeien. Touch it spelen bij een vreemd obstakel helpt ook. Het aangeleerde spel overschaduwt dan de angstreactie. Je maakt dan gebruik van zogenaamd onverenigbaar gedrag: het positieve aangeleerde gedrag maakt het ongewenste instinctieve gedrag onmogelijk.
De "touch it" oefening, waarbij je je paard leert om een voorwerp op commando aan te raken met zijn neus is niet alleen leuk voor paarden om te leren en te doen, maar komt - eenmaal aangeleerd - enorm goed van pas als hij ergens bang voor is: de nieuwsgierigheid die bij het spelletje hoort verdringt de angst emotie.
En nu de praktijk ...
Natuurlijk lijkt dit op papier allemaal logisch en gemakkelijk. In de praktijk blijkt dat paarden en hun trainers op 100-en manieren verschillend zijn en vaak zit de doorbraak in de details. Veiligheid is belangrijk en goede begeleiding is dan ook aan te raden.
“Everything begins and ends with relaxation" Karen Rohlf
Bitloos? Een paar gedachten...
Ik rijd graag bitloos… maar ik ben niet tegen bitten en rijd ook met bit. Als het zonder bit goed werkt zie ik geen reden voor gebruik van een bit. Als het zonder bit niet goed werkt dan rijd ik met bit.
Keuze van de optoming
Mijn voorkeur voor bepaalde bitloze optomingen wordt vooral bepaald door hoe het paard erop reageert en hoe goed de communicatie werkt. Dat zijn ook twee verschillende dingen.
Met reactie bedoel ik hoe het paard van zichzelf erop reageert, bijvoorbeeld er tegenaan hangen of duwen - te veel druk - er juist voor terugdeinzen of er bang voor zijn - waardoor het moeilijk is om een verbinding te creëren. Dat verschilt per paard en is afhankelijk van zowel zijn gevoeligheid, aangeleerd gedrag, natuurlijke balans, temperament, vorm van zijn hoofd etc. Ook de manier waarop je het hoofdstel op maat maakt is belangrijk. Zoals je op de foto hierbij kunt zien lopen er tal van aangezichtsspieren, bloedvaten en zenuwen over zijn gezicht. Het is altijd mogelijk dat je paard ergens hinder van ondervindt dus ik neem feedback van mijn paard altijd serieus.
Een aandachtspuntje bij alle bitloze opsommingen is dat er liefst een kaakband aan zit in plaats van een gewone keelriem. Hierdoor ligt de neusriem stiller, kan het hoofdstel minder makkelijk draaien en dan hoeft de neusriem ook niet strak te zitten.
Communicatie
Hoe goed de communicatie werkt is iets anders. Voor een goede communicatie moet het mogelijk zijn om de druk precies te doseren. Vooral belangrijk is dat de druk heel direct weggenomen kan worden als mijn paard een goed antwoord geeft op mijn hulp. In andere woorden: de “release” moet heel direct zijn. Denk maar aan de bekende one-liner "Pressure motivates. Release teaches".
Mijn ervaring is dat de release van kingekruiste en kaakgekruiste hoofdstellen niet direct genoeg is. Als ik mijn hand ontspan is dat niet direct voelbaar omdat de banden of touwtjes niet direct los aanvoelen voor het paard. Daardoor wordt mijn paard niet direct genoeg beloond voor een goede respons en dat vertroebelt onze communicatie. Dat is beter bij bijvoorbeeld een hackamore, een bloemetje, een sidepull of iets wat daarop lijkt. Er zijn ook soorten kaptooms die goed werken, maar ik ben geen voorstander van een ketting in de neusriem of een klapperend ringetje op de neus. Zelf rijd ik op dit moment Skoki met een Dressage Naturally Riding Halter (zie de foto). Dat is eigenlijk een sidepull.
Verzameling
Als het om verzameling gaat dan is een optoming met schaarwerking naar mijn idee niet zo prettig. Het veroorzaakt gauw dat de nek teveel doorknikt en dat het paard achter de loodlijn komt. Dat leidt tot stuwen in plaats van dragen door de achterhand en tot een paard dat teveel op de voorhand gaat en in de hand drukt. Met een optoming zonder schaarwerking kun je gemakkelijker het paard vragen hoofd en hals zelf opwaarts te dragen met neus voor of aan de loodlijn. Dat heeft een positieve invloed op de balans van zijn hele lichaam.
Controle en aanleuning
Als het om veiligheid gaat dan zijn er ook nog wel een paar overwegingen. In kringen die aan bitten gewend zijn denkt men gelijk dat je zonder bit gaat verongelukken en dat je geen goede aanleuning kunt krijgen. Beide gedachten zijn gebaseerd op onbekendheid en onze natuurlijke behoefte aan controle. Echter de beste aanleuning en de meeste controle komt voort uit horsemanship en een goede opleiding van paard en ruiter. Ook het karakter van je paard telt mee. Matador bijvoorbeeld rijd ik normaal altijd met een vorm van sidepull maar op buitenritten is het niet verantwoord. Hij is van nature geen held en kan - zelfs ondanks alle "onverstoorbaar paard" training - enorm groot schrikken of bang zijn ineens. Dan wordt hij ongelooflijk sterk en ik moet ingrijpen vóórdat zijn benen met hem op de loop gaan. Bitloos lukt dat niet want daar loopt hij dan echt doorheen. Daarom rijd ik hem op buitenritten met een simpele dubbelgebroken watertrens.
Conclusie
Mijn ervaring is dat je, net als bij een bit, je paard de hulpen juist moet aanleren en dat de aanleuning dan niet veel anders aanvoelt dan met bit. Een goede aanleuning is immers niet het resultaat van wat er om zijn hoofd of in zijn mond hangt, maar van een goede combinatie van ontspanning, energie en balans en een goede ruiterhand.
Nieuwe kennis over horsemanship, bewegingsleer en anatomie met Sharon May Davis, ademhalen, schriktraining
Oké, ik ben een Learnholic. Leer mee en bekijk interessante links!
Het algemene kennisniveau in de paardenwereld neemt een enorme vlucht. Belangrijk dus voor trainers en paardeneigenaren om bij te blijven. Om je even een idee te geven in welke richtingen ik verder gestudeerd heb dit jaar even een kort overzichtje...
Lees verder en vindt leuke links naar meer info!
Dressage Naturally Coaches Conference in Florida
In maart waren we met alle DN Coaches bij Karen Rohlf in Florida en hebben zowel klassieke dressuur als coaching en businessideeën onder de loep genomen. Ook hebben we weer nieuwe oefeningen geleerd, zowel van elkaar als van Karen en Bruno Gonzales en Tina Veder. Eén van mijn favoriete oefeningen voor buigzaamheid en verzameling: rechte hoeken rijden. Hiernaast ook een tip over positionering van de schouders in relatie tot verzameling. Link: http://baroquegames.net/index.php/about/founders-bio
Check out Karen's online courses! Enorm uitgebreide cursus met heel veel kennis, voorbeelden en persoonlijke support. Aanrader!
Horsemanship clinic met Berni Zambail
In juli was ik met Skoki een paar dagen in de leer bij Berni Zambail, doorgewinterde horseman pur sang en 5 ster Parelli instructeur. Ik had Skoki meegenomen en Berni was de eerste instructeur ooit die echt begreep hoe Skoki in elkaar zat. Hij heeft me weer aan een extra diepere laag horsemanship geholpen. Skoki heeft veel tijd nodig om dingen in zijn hoofd te verwerken. Je kan je zo gemakkelijk vergissen in hem omdat zijn lijf zo enorm atletisch is, maar zo snel als zijn lijf is, zo langzaam is zijn hoofd. Wachten, wachten, herhalen, herhalen totdat hij ontspant. Voor inspiratie ga naar Youtube en zoek op Berni Zambail.
Mental Connection clinic met Silke Vallentin
In augustus heb ik de reis met Skoki voortgezet bij Silke Vallentin. http://www.silkevallentin.de/en/. Ik was nieuwsgierig naar hoe zij vanuit de Parelli achtergrond invulling geeft aan een beter bewegingsmechanisme van het paard. Ook dat was leuk en leerzaam, al doorzag zij Skoki's karakter niet helemaal, en onderschatte ze zijn fysieke mogelijkheden. We hebben een paar leuke en nuttige grondwerkoefeningen erbij geleerd. Wat ik al wist maar hier ook weer heb ervaren is dat directe communicatie over "hoofd laag" er wel voor kan zorgen dat we onze "active stretch" en "sweet spot" juist kwijtraken. Goed om een duidelijk onderscheid hiertussen te maken dus: een echte stretch komt voort uit een combinatie van ontspanning+energie+balans en het verzoek om hoofd en hals te laten zakken zou liefst vooral ondersteunend moeten zijn vooral voor het vinden van ontspanning.
Dissectie paard en biomechanica - 7 dagen met Sharon May Davis en Raquel Butler
In september ben ik zeven dagen in de leer geweest bij Sharon May Davis en Raquel Butler, veterinair en therapeut uit Australië. Baanbrekend! http://www.equinestudies.nl
Eerst drie dagen dissectie van een paard, gevolgd door vier studiedagen over biomechanica van het paard, waarbij ik zelf Jane en Skoki meegenomen had. Die dissectie zouden eigenlijk alle trainers moeten doen! We hebben een heel paard spiertje voor botje voor peesje voor bandje voor bindweefselvlies uit elkaar gehaald en dan wordt enorm duidelijk hoe alles met alles verbonden is. Een paar voorbeelden:
Als je een bit op de tong drukt kan het voorbeen minder vrij bewegen! Dat komt doordat de tong via het tongbeen, spieren in de hals en fascia verbonden is met het voorbeen. Reden te meer om zo zuinig mogelijk te zijn met teugeldruk als je een bit gebruikt.- Bovenaan het schouderblad zit een dikke kraakbeenrand, die bij 100% van de bereden paarden (van alle honderden dissecties die Sharon tot nu toe heeft gedaan) beschadigd is door het zadel.
- Je zit als ruiter op een grote peesplaat die de spieren rond de schoft en schouder verbindt met de spieren van de achterhand. Duidelijk dus hoe belangrijk een vrije beweging van de rug is en hoe dat de losgelatenheid in de schouder en achterhand direct beïnvloedt.
- Blessures leiden al binnen weken tot maanden tot compensatie op andere plaatsen in het lichaam, vaak aan het diagonale been. Dat is te zien aan asymmetrische ontwikkeling van spieren en zichtbare slijtage aan gewrichten. Dat hebben we ook echt bij de dissectie kunnen zien.
De groeischijven van de bovenste gewrichten en van de wervelkolom verdwijnen pas rond 6 a 7 jaar. Tot die tijd heb je bijzonder veel invloed op hoe hij zich voor de rest van zijn leven ontwikkelt. Je kan hem voorbereiden op een lang gezond leven of hem verprutsen voor het leven. Rechtrichten, in balans staan en bewegen, en voorkomen van overbelasting van het skelet en gewrichten zijn voor jonge paarden van het grootste belang. Als je daar geen rekening mee houdt onstaan gemakkelijk vervormde beenderen en gewrichten met scheefheid en beschadiging van botten en gewrichten tot gevolg, ook in de wervelkolom (van schedel tot staart!). Als je die groeischijven in realiteit ziet ga je echt zuinig zijn op je jonge paard! Hiernaast de groeischijven van de lendewervels. Zie ook mijn post over de halswervels bij rollkur op Facebook.- De onderste twee halswervels van het paard worden niet gesteund door sterke lamellen vanuit het ligament nuchae. Dit is een plek waar gemakkelijk blokkades ontstaan. Dit is ook een reden waarom in het rijden zoveel aandacht moet worden besteed aan de "schoftlift". Ook één keer per dag hooi geven uit een hooghangend hooinet versterkt o.a. de spieren die dit gedeelte van de wervelkolom dragen en leidt bovendien tot een meer symmetrisch paard. Ik zie zelf de bespiering van onze paarden al mooi veranderen. Zie dit artikel: https://www.horsesandpeople.com.au/article/the-mystery-the-missing-lamellae#.WrpRDYhuZD8
Tijdens de vier biomechanica dagen heb ik geleerd om nog veel gedetailleerder de stand en beweging van een paard te doorzien en wat voor gevolgen blessures of onbalans kunnen hebben in het hele lichaam. Dit is een artikel over één van de voorbeelden die voorbij kwam: http://thehorsesback.com/equine-arthritis/
Heel duidelijk werd ook hoe je aan de beweging van hoofd en hals in stap en draf veel af kunt lezen over de fysieke staat van je paard. Hier zal ik voortaan zowel in het rijden als bij het aan de hand tonen van een paard bijzonder goed op letten!
En omdat geen paard perfect is waren ook de ideeën voor gerichte stretches, oefeningen en training enorm waardevol. Stretches maken nu standaard deel uit van ons dagelijks werk met de paarden. Check out Gillian Higgins: http://www.horsesinsideout.com
En: ik weet nu echt zeker dat Dressage Naturally echt goed is voor je paard!
Verder was er nog
... een interessante studie avond bij Natascha Bos van de Blauwe hengst over voeding en lymfe drainage. http://www.blauwehengst.nl
... een cursus over ademhaling van Stig Severinsen https://www.breatheology.com .
.. en kijk ik ook nog even mee in de nieuwe online cursus van Tristan Tucker. http://www.trtmethod.com/?lang=nl
Zijn methode verschilt slechts in details met wat ik al doe maar het is zeker een handige en overzichtelijke cursus. Hij gaat niet heel diep in op de achterliggende theorie maar demonstreert vooral de praktijk. Ook hij kijkt goed naar de biomechanica en balans tijdens de grondoefeningen. Ik merk echter wel dat het voor veel mensen die geen horsemanship achtergrond hebben in de praktijk nog niet zo gemakkelijk is om dit zonder begeleiding te doen omdat beheersing van je lichaamstaal en emoties zo'n grote rol speelt. En daar kan ik je natuurlijk wel bij helpen :o)
Wormenkuur een drama? Maak er een feestje van!
We ontkomen er niet aan dat we soms ons paard een wormenkuur of andere medicijnen moeten geven met een spuit in de mond. Voor sommige eigenaren en menig paard is dat niet zo'n lollig moment. Aan de hand van een voorbeeld met één van onze eigen paarden wil ik je graag een idee geven hoe je het geven van een spuit in de mond kunt veranderen van een drama in een positieve ervaring voor beiden.
Pakweg een jaar geleden kwam Bresila Jane bij ons en zij drukte me weer met mijn neus op het feit dat iets toedienen met een spuit in de mond helemaal niet vanzelfsprekend oké is! Zij had medicijnen nodig die met een spuit in de mond moesten worden toegediend. Volgens haar verging de wereld en even snel de spuit in haar mond doen - zoals ik met onze paarden al jaren gewend ben - was beslist met gevaar voor eigen leven en welzijn. Jane zag de spuit en was bereid om te vechten voor haar leven met alles wat mooi en lelijk was! Ik weet dat ze van iemand komt die echt gek met haar was en haar veel goede dingen heeft geleerd maar hier zit duidelijk een "dingetje". Ik ben echter ook overtuigd dat zulke dingen te veranderen zijn. Want natuurlijk - ik bedoel écht: NATUURlijk - is zo'n spuit niet oké! Maar ik wil er geen drama van maken want drama's doen de relatie geen goed. Het tegendeel speelt een zelfs nog grotere rol: als we in staat zijn een drama om te zetten in iets goeds, dan groeit juist het vertrouwen!
Kijken door de ogen van je paard
Ik stel me even voor dat ik paard ben … ik hebt geen idee waarom iemand een spuit in mijn mond stopt … dat ze sowieso aan mijn hoofd moeten zitten, ongevraagd, is al maar zozo … ik probeer eraan te ontkomen … mijn mens hangt aan mijn halster, neemt me in de houdgreep … spuit prikt in mijn gehemelte, schuurt langs mijn kaken … ik snap er niets van! angst! pijn! … komt er ook nog een plakkerige smurrie uit die ik met geen mogelijkheid weer uit kan spugen … ik voel me verraden … mens laat los en verdwijnt uit zicht, gelukkig! … de volgende keer dat ik haar zie loop ik naar de verste hoek van de wei! Vooral als ze iets spuitachtigs in de hand heeft of zich gedraagt alsof er iets spannends gaat gebeuren!
Stel je ook voor dat iemand zomaar zijn hand tegen jouw mond legt of iets in je mond propt! Best wel eng en persoonlijk, toch? Vooral als je vastgebonden bent!
Goed, als je de situatie dus even bekijkt door de ogen van je paard, onervaren en nietsvermoedend of juist met een negatieve ervaring, dan snap je wel dat er een grote sterke kerel aan te pas moet komen om volgende keer die spuit erin te doen. Einde ook aan het vertrouwen in grote kerels :o)
Op het moment dat ik zag dat Jane dacht te moeten vechten voor haar leven ging er gelijk een knop om: ik heb alle tijd van de wereld! Al duurt het uren, dit MOET een goede ervaring worden. Zodat het de volgende keren niet meer zo'n stress teweeg brengt en zodat ik zelf heel blijf. We hebben er een spelletje van gemaakt en feitelijk kostte het de eerste keer maar 20 minuten. Het ging zo:
Eerst ontspannen bij aanraking van gezicht, neus en lippen
Aangezien Jane aanraking aan haar gezicht weliswaar min of meer accepteerde maar niet echt oké vond wilde ik eerst zorgen dat ze ging ontspannen als we onze handen om haar neus en mond doen. Dus eerst mijn handen zachtjes om het hoofd en alle bewegingen volgen zonder de druk te veranderen. Dat vergt soms een beetje lenigheid en snelheid. Ik laat direct los en beloon met mijn stem zodra ze even stil wordt. Net zolang totdat ze stil blijft en tekenen van ontspanning vertoont als ik mijn handen om haar neus leg: hoofd lager, zuchten, likken, zachte ogen, etc. Zo leert ze wat ze kan doen om van de stress af te komen: ontspannen! Daarna leg ik echt mijn hand tegen haar lippen en volg weer de bewegingen totdat ze ontspant. Zodra dat gebeurt neem ik weer mijn hand weg.
Cruciaal is dat je meebeweegt zonder los te laten of te vechten en dat je juist wél loslaat zodra ze stil is en ontspant. Als je los zou laten als ze haar hoofd wegdraait dan leert ze dat wegdraaien de goede keus is en leer je haar dus nét het verkeerde! Nog een stapje verder: met mijn vingers in haar mondhoek. Daarbij sla ik mijn duim onder om de kaak zodat ik de bewegingen van het hoofd vloeiend kan volgen zonder dat mijn vinger uit haar mond gaat. En ook hier ga ik door totdat ze er echt ontspannen bij blijft.
Eigenlijk zou iedereen ook al deze stappen moeten doen, ook om het paard voor te bereiden om het indoen van het bit en onderzoek van de veearts of tandarts.
Dezelfde stappen met de spuit
Nou het aanraken een positieve ervaring is geworden doe ik hetzelfde met de spuit: ik leg hem zachtjes tegen haar wang en volg haar bewegingen. Zodra ze een momentje stil wordt haal ik direct de spuit weg. In het begin is zo'n momentje nog geen seconde. Let dus goed op want je mag die kans niet missen. Dit doe ik net zolang totdat ik de spuit tegen haar wang kan houden en ze daarbij ontspant. Ik beloon met stem en geef haar een paar brokjes als extra beloning. Dat vindt ze echt interessant! Na een paar keer zoekt ze "ontspannen met de spuit" op omdat ze weet dat het echt beloond wordt! De spuit is niet meer bedreigend en wordt de weg naar beloning! Gaandeweg ga ik een stapje verder met de spuit, van plat tegen haar mond - in het hoekje van haar mond - met het puntje in de mond - helemaal in de mond. En elke keer weer haal ik de spuit weg als ze ontspant, net zolang tot ik rustig wat met de spuit kan bewegen in haar mond zonder dat ze dat een probleem vindt.
Nou had ik natuurlijk ook eerst appelmoes ofzo in de spuit kunnen doen, maar dat had ik niet bij de hand dus ik heb gewoon een lege spuit gebruikt. Het zou wel een goed idee zijn om er iets lekkers in te doen als tussenstap.
Ga niet gelijk weg!
Uiteindelijk heb ik rustig de spuit kunnen toedienen en dat vond ze natuurlijk wel een beetje een deceptie, maar van drama was geen sprake. Daarna konden weer gewoon haar mond en neus aanraken en hebben we dat weer beloond. Na afloop zijn we naar buiten gegaan waar ik haar even heb laten grazen bij de beste plek met klavertjes die ik kon vinden, want dat vindt ze lekker. En al zou je paard nog niet willen grazen - sommige spuiten smaken wel maar andere zijn zo vies! - dan kun je gezellig even samen wat rondhangen. Eindig dus altijd weer met wat fijns. Zodat je paard je morgen weer graag ziet komen!
Denk vooruit!
Ik weet wel: het wordt nooit echt vanzelfsprekend zo'n spuit, dus volgende keer neem ik weer de tijd en zal het korter duren. Als je het spel een aantal dagen achter elkaar zo speelt - dat hebben wij met Jane ook gedaan - gaat het snel beter. En over een poosje hoeft ze hopelijk net als de rest niet eens een halster om als er een spuit in moet. Mocht ik weten dat de tandarts binnenkort komt of er weer een keer een spuit in moet, dan kan ik altijd een paar dagen tevoren het vertrouwen hiermee weer even terughalen.
Een paar sleutelfactoren voor succes
Bekijk de dingen door de ogen van jouw paard … een kudde-, prooi- en vluchtdier. Een kuddedier zoekt vertrouwen en communicatie. Een prooidier ziet instinctief in alles wat nadert en aanraakt een potentieel levensgevaar. Een vluchtdier wil vrij kunnen bewegen, vooral als het spannend wordt. Het karakter en eerdere ervaringen tellen natuurlijk ook mee.
- Een heel belangrijk principe: "Pressure motivates, release teaches". Oftewel: het aanraken met de spuit motiveert je paard om naar een oplossing te zoeken en het weghalen van de spuit leert je paard dat hij de goede oplossing gevonden heeft: stil worden en zelfs ontspannen. Je timing van het weghalen van de spuit is dus cruciaal!! Net als je vermogen om de grote bewegingen van je paard te volgen zonder het contact te verliezen of er een vechtpartij van te maken. Ga desnoods op een strobaal staan.
- Voerbeloningen kunnen goed werken … maar zijn nooit "gratis" en alleen bedoeld om het leerproces te versnellen. Geef ze alleen na het gewenste gedrag en na een mondelinge beloning (of click). Geef ze ook niet op een moment dat je paard bedelt, hapt of zakkenrolt.
- De relatie met je paard komt op de eerste plaats! Gebruik zo'n uitdaging om juist de partnerschap en het vertrouwen in elkaar te laten groeien. Zet negatief om in positief: neem de tijd om je paard iets positiefs te leren en geniet van het spel.
MIZU NO KOKORO - a mind like water
Do you listen ... or do you wait to talk?
Usually as riders we tend to talk and "send" a lot. As trainers we request all sorts of specific responses and physical achievements of our horses. To safely ride on the trail, to create healthy biomechanics or maybe to satisfy our ambitions in competition. It is okay to expect a lot ... but when you want to be partners with dignity - you want your horse to play this game with you - you need to be willing to wait for, and listen to your horse. With an open mind, so you can see, hear, feel and learn freely. With a mind and a heart like water. "Mizu no kokoro", as they would say in the world of martial arts.
Mizu no kokoro - a mind like water
Still Water - True Vision
Imagine a pond where the water is calm and the surface perfectly still. No stirring by wind, rain or movement under the surface. The water gives you a perfectly clear reflection of it's surroundings, of what is really there. This is how we want our heart and mind to be when we are with horses: still, calm, relaxed, free of internal dialogue and judgement. We want to see, hear and feel our horse as he really is, undisturbed by assumptions or disturbance.
Ripples - blurred Vision
When disturbed, the water ripples. It reacts as much as it needs to… not more, not less. How we react to our horse should be in harmony with his actions. No over- or underreaction. The reaction in our heart and mind can be like water; an equal match to the situation.
Returning to Calmness
Soon after the disturbance the lake will return to its original calmness. This is a lesson to learn and apply to our life with horses as well. Too many times we forget to return to silence; we keep our aids on when the horse is already answering our request. Too often we keep looking in the rearview mirror at what happened in the past, and forget to think forward. Thus we keep making ripples in the water, and our reflection of what is really there will be blurred. After your reaction to a disturbance, or after your horse has answered to your aids, remember to return to the calm mind you would normally keep. Just as the surface of the lake becomes pristine once again.
Adapt and flow
Water adapts to circumstances. It changes its flow or form as needed. With a mind like water you will not get trapped in dogma's or patterns from the past. You can adapt to what your horse offers. Accept it, harmonize with it, synchronize with the movement, join the flow and stay connected. If you fight it you will never really win. If you accept what is and stay connected, then you may change the way of the flow in another direction and find unexpected progress. It is the adaptable mind that will create the strongest partnerships.
Mindful horsemanship: calm, open, being in the here and now
When your mind is like water, you are open minded, in the ‘here and now’. You are quiet, calm and at peace with yourself and your horse. You listen with all your senses before and while you talk. You are connected, patient enough to follow and adaptable and active enough to lead. Making assumptions or judging what you see is like stirring a stick in the water. It makes ripples and blurs your feel and vision. With a mind like still water you will feel and see what is really there, without judging it, and start changes from there. Once you achieve this clarity of mind, you are then capable of something very special called insight: the ability to see, feel and understand your horse with a light heart. Then you can train together with wisdom and kindness.
Waarom doet ie dat? ... of waarom doet ie het niet? Op zoek naar de oorzaak van ongewenst gedrag: het "Rijtje van Zeven"
[Update juli 2020]
Deze blog verscheen oorspronkelijk in 2014 als "rijtje van vijf", maar inmiddels is het - al doende leert men! - een "rijtje van zeven" geworden. Vraag jij je wel eens af waarom je paard niet doet wat je graag zou willen? Dan geven deze 7 punten je vast een goed aanknopingspunt.
Het komt regelmatig voor dat mensen mij vragen wat ze aan ongewenst gedrag van hun paard kunnen doen. Of hoe het komt dat iets telkens maar niet lukt. Soms doen paarden iets wat de ruiter helemaal niet gevraagd heeft of wat zelfs gevaarlijk is. En soms doet het paard juist iets niet terwijl de ruiter wel iets vraagt.
Het is natuurlijk een "oplossing" om dan maar hulpteugels of andere attributen te gebruiken waardoor het ongewenste gedrag onmogelijk wordt gemaakt of het gewenste gedrag wordt afgedwongen. Dat lijkt een "quick fix" maar eigenlijk is dat symptoombestrijding, want de oorzaak wordt dan niet weggenomen.
Liever ga je op zoek naar de oorzaak want als je die weet heb je de sleutel tot een permanente oplossing. Die oorzaak is niet altijd even duidelijk. Als je de lichaamstaal van je paard niet goed verstaat kom je al gauw in de verleiding om aannames te maken of blind adviezen van anderen te volgen. Elk paard en elk moment is anders en het is daarnaast altijd goed om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van wat er precies aan de hand is. Daarbij helpt dit "RIJTJE VAN ZEVEN"...
"If we understand that horses cannot separate the way they feel from the way they act, then we can start to see that unwanted behaviour is not bad behaviour at all."
Mark Rashid
Is het pijn, angst, onbegrip, disrespect, verveling, ongewenst aangeleerd gedrag of jouw state of mind?
Er kunnen zeven dingen aan de hand zijn als je paard "rood licht" geeft:
-
- Pijn: hij wordt gehinderd door pijn of fysiek ongemak. Dat kan allerlei oorzaken hebben. Fysieke blokkades, spierpijn, niet goed passend harnachement, tegengestelde hulpen, te zware ruiter, insecten, gebrek aan coördinatie etc.
- Angst: hij vertrouwt zichzelf, de ruiter, de omgeving of de situatie niet, of is bang dat iets pijn gaat doen. Een punt dus van (zelf)vertrouwen.
- Onbegrip: hij begrijpt niet wat je bedoelt. Hij doet wat hij denkt dat je bedoelt of doet een nog onvolmaakte poging om het goede antwoord te vinden. Sommige paarden maken er echt een chaos van: ze willen het zo graag goed doen! Ze bieden je van alles aan in de hoop dat dat het goede is, en raken helemaal in de war als ze het niet kunnen vinden. Anderen bevriezen en durven niets meer. Vergeet nooit dat je paard in beginsel GEEN IDEE heeft van wat jij bedenkt of verwacht! Een punt van communicatie.
- Disrespect: Je paard heeft 'andere plannen' dan jij, wil niet bij je zijn of komt juist te dichtbij, laat zich afleiden of biedt regelrecht weerstand. Een punt van leiderschap. Let wel: dat is iets anders dan "de baas" zijn!
- Verveling: de interesse van het paard verdwijnt door te veel herhaling, te weinig variatie of progressie. Vooral een punt bij extraverte paarden.
- Ongewenst aangeleerd gedrag: Misschien wel de MEEST VOORKOMENDE REDEN VAN PROBLEMEN: onbedoeld en onbewust aangeleerd gedrag. Je paard leert elk moment, ook als je even niet oplet. Een punt van kennis en inzicht voor elke paardeneigenaar!
- Jouw eigen State of Mind: Last but not least: wat is jouw invloed? Die is vaak groter dan je denkt. Een punt van authenticiteit en persoonlijke ontwikkeling.
Je moet je bedenken dat je paard in principe instinctief handelt, gemotiveerd door zijn behoefte aan veiligheid, ontspanning, spelen of eten. JE PAARD HEEFT IN BEGINSEL GEEN IDEE VAN JOUW PLAN, WENS, WAARDEN OF NORMEN! Beschouw het dus niet als ondeugd of ongehoorzaamheid als hij iets "fout" doet maar probeer je in de gevoelswereld van het paard te verplaatsen en check dit lijstje eerst aandachtig. Vraag je af wat hij je zegt:
"ik kan het niet"
"ik durf het niet"
"ik begrijp het niet"
"ik heb andere plannen"
"ik vind het saai"
"ik heb dit zo geleerd"
"ik hoop dat jij verandert"
Fysieke oorzaken altijd eerst uitsluiten
Het eerste punt is altijd als eerste aan de beurt. Als je oorzaken van pijn of fysiek ongemak niet uitsluit en behandelt blijven daardoor ontstane problemen natuurlijk altijd terugkomen. Een dierenarts, chiropractor, fysiotherapeut, osteopaat of andere deskundige kan je daarbij helpen. Wil je weten of je zadel of hoofdstel problemen veroorzaakt? Rijd dan eens met een barebackpad of ander hoofdstel (bijvoorbeeld bitloos).
Hoe herken je deze oorzaken?
Om er achter te komen wat mogelijke oorzaken zijn is het van belang om gedragspatronen en bewegingpatronen goed te observeren. Observeer vooral wat er precies gebeurt voorafgaand aan het moment dat er echt problemen ontstaan. En wat gebeurt er dáár weer voor? Neem echt de tijd en concentreer je hierop, elke keer weer, zodat je eventuele patronen en signalen gaat herkennen. Het kunnen grote dingen zijn zoals de lijn strak trekken, scheef gaan lopen, staart scheef houden, hoofd schudden etc. Het kunnen ook veel subtielere dingen zijn zoals iets vertragen of versnellen, een starende blik, een oor wegdraaien, neusgaten optrekken, strakke mond, toegknepen staart, verkorten van passen, blokkerende ademhaling etc. Hieronder staat nog een overzichtje van vaak voorkomende signalen bij angst en onzekerheid. In het geval van disrespect of verveling zie je deze tekenen meestal juist niet.
Op zoek naar oplossingen
Als je een idee hebt kunnen krijgen van de oorzaken heb je ook de sleutel naar mogelijke oplossingen. Het zijn altijd oplossingen op maat. Mocht je nog steeds geen idee hebben dan is het goed om een expert mee te laten kijken. Liefst eentje met een holistische blik: mentaal, emotioneel en fysiek.
In het algemeen kun je ervan uitgaan dat je paard geen weet heeft van het nut van wat jij met hem wil doen, dus het is belangrijk om te zorgen dat hij zich prettig en gewaardeerd voelt, ondanks de inspanning die je vraagt.
Gaat het om angst, gebrek aan (zelf)vertrouwen? Leer dan de basisprincipes van schriktraining en leer hoe je zelf je paard kunt laten ontspannen. Besef ook dat leiderschap een rol speelt. Je eigen angst of spanning kun je niet verbergen voor je paard. Vraag eventueel begeleiding voor verkleinen van je onzekerheid en het vergroten van je leiderschap.
Gaat het om onbegrip? Dan is de communicatie blijkbaar niet duidelijk. Het helpt dan om datgene wat je het paard wilt leren in kleine stukjes uiteen te halen en stap voor stap je paard te leren wat bepaalde hulpen betekenen. Vaak helpt het om hulpen of bewegingen eerst aan te leren vanaf de grond voordat je het vanuit het zadel vraagt. Altijd met een zo zacht mogelijke hulp beginnen maar ook doorgaan tot het echt duidelijk is. En vooral altijd precies op het goede moment (=bij het gewenste gedrag) belonen en stoppen!
Is het disrespect? Dan komt het op jouw rol als overtuigende en betrouwbare leider aan. Je moet uitzoeken wat de dingen zijn die de aandacht van je paard kunnen vasthouden en wat voor hem een echte beloning is. Maar je moet ook scherp, snel en soms onverbiddelijk zijn. Op een akkoordje gooien kan soms wel maar in de meeste gevallen moet je zeer consequent - en dus voorspelbaar - zijn.
Heb je paard dat gauw verveeld is? Eigenlijk zijn dit vaak erg leuke paarden, extravert, nieuwsgierig en met gevoel voor humor. Een spelletje tussen de training door, een sprongetje, spelen met een bal, maakt dat hij daarna wel weer even serieus mee wil doen. Ook afwisseling in het werk helpt. Rijd regelmatig buiten, longeer weinig, straf hem niet met stapmolens en zorg dat hij maatjes heeft en ruimte om te bewegen. Oefeningen tot vervelens toe herhalen is geen goed plan. Je moet een beetje creatief zijn en telkens nieuwe dingen doen of nieuwe vormen kiezen.
Merk je dat je paard dingen doet die jij echt vervelend vindt? Dan heb je wellicht te maken met gedrag dat jij zelf of iemand anders hem zonder het zo te bedoelen heeft aangeleerd. Veel mensen geven hulpen op een manier die er juist toe leidt dat paarden de hulp gaan negeren of verkeerd gaan uitleggen. De hulpen zijn aanhoudend en/of de timing van de beloning is precies verkeerd getimed of wordt niet als beloning ervaren. Ook wordt de boodschap die je paard je via lichaamstaal duidelijk probeert te maken vaak niet opgemerkt, in de wind geslagen of verkeerd geïnterpreteerd. Het goede nieuws is dat dit gedrag veelal ook weer te veranderen is. Hulp is hier vaak wel even voor nodig, want hier moet je heel precies voor zijn.
Je eigen state of mind is een punt apart. Paarden kunnen heel verschillend reageren op verschillende mensen. Ben je te druk, te snel, te flauw, te kribbig, onduidelijk, te luid of niet luid genoeg, onzeker of juist onverstoorbaar kalm, vriendelijk en helder? Klopt wat je aan de buitenkant doet met hoe je van binnen voelt (wat een paard voelt dat feilloos aan)? De meest belangrijke vaardigheid is dat je bewust kan schakelen in je gedrag zodat je kan zijn wie je paard op dat moment nodig heeft.
Tijd nemen levert tijd op!
Vaak nemen mensen niet de tijd om iets écht goed te doen terwijl ze wel tijd lijken te hebben om iets wat niet succesvol is telkens te herhalen ... en daar ook telkens weer van te balen!
Als je altijd doet wat je altijd deed, krijg wat je altijd kreeg en blijft je paard zoals hij altijd bleef.
Neem de tijd die nodig is om de oorzaken echt te onderzoeken en problemen vanaf de basis te verhelpen. De tijd die je daarin steekt verdien je later driedubbel terug. En wat is er nou mooier dan te zorgen dat je perfect samen kunt werken met je paard?
Happy Trails!
Liesbeth Jorna
Sport & Horsemanship United
P.S. Het delen van artikel wordt erg op prijs gesteld, maar doe mij een plezier: vermeld erbij waar het vandaan komt: www.sporthorsemanshipunited.nl
Sport & Horsemanship United, onlosmakelijk verbonden
Introductie
Liesbeth Jorna, eigenaar en instructeur van Sport & Horsemanship United, is Licensed Dressage Naturally Instructor, ORUN instructrice, (voormalig) ZZ-licht jury en heeft zich gespecialiseerd in de integratie van natural horsemanship, positieve bekrachtiging en rijkunst. In haar werkwijze combineert zij het beste van deze werelden en zij doet dat met veel respect en liefde voor zowel het paard als de ruiter. Zij streeft ernaar sportruiters meer gebruik te laten maken van de werkwijzen van natural horsemanship en van recreatie- en horsemanshipruiters de rijvaardigheid te vergroten. Met als doel de paarden gymnastisch optimaal te ontwikkelen terwijl tegelijk de band tussen ruiter en paard groeit. Een interessante uitdaging waarin zij ruiters en paarden uit allerlei disciplines ontmoet die een bron zijn van inspiratie.
Partnerschap, harmonie en bewegingsvrijheid
Sport & Horsemanship United gaat over training van het paard én over ontwikkeling van de ruiter. Fysieke, mentale en emotionele ontwikkeling van ruiter en paard zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Partnerschap en atletische ontwikkeling gaan hand in hand. Hoe beter de relatie tussen ruiter en paard, hoe fijner en succesvoller de training verloopt.
Om je paard als rijpaard fysiek gezond te houden moet hij - net als wij - naar de "sportschool". En iedereen weet wel: op het moment dat je sport valt het niet altijd mee. Het is puffen en zweten of jezelf uitdagen om nieuwe mogelijkheden van je lichaam te ontdekken. Maar achteraf en op de lange termijn voel je je beter en blijf je gezond, sterk en flexibel. Alleen ... dat weet je paard niet als je met hem aan het trainen gaat! Dus moeten we zijn sportschool interessant, begrijpelijk en als het even kan leuk houden. Je paard enkel in een fysiek trainingsprogramma zetten voelt voor hem onnatuurlijk aan en onbegrijpelijk. Zeker bij gebruik van mechanische hulpmiddelen die hem in een bepaalde houding dwingen. Aan de andere kant: vanuit echtheid, aandacht en eerlijkheid communiceren is voor hem heel logisch en natuurlijk. Dan maak je bovendien veel meer gebruik van de intelligentie van je paard. Want hoe meer hij begrijpt en zelf kan en wil doen, hoe fijner de samenwerking. Ofwel: hoe meer communicatie hoe minder manipulatie en dwang.
Denken vanuit de belevingswereld van je paard
Paarden vragen van de ruiter zelfkennis, geduld en een grote beheersing van een oersterke menselijke eigenschap: hebberigheid!
Herken je dit? Er lukt iets ... eindelijk ... voor de eerste keer ... en je wil gelijk meer, mooier, groter, langer?
Kun je je voorstellen dat dat voor je paard voelt als "Ik geef je een vinger, maar je wil gelijk mijn hele hand en arm erbij"? Hij doet zijn best maar er volgt geen beloning. Hij bedenkt zich vervolgens wel twee keer om je die vinger weer te geven.
Leerprincipe nummer één is dat succesvol gedrag wordt herhaald maar voor zijn gevoel was het niet succesvol.
Jijzelf hebt echter inmiddels door dat hij het wél KAN ... maar hij WIL niet meer ... en dat is wanneer de hulpteugels en drillsessies meestal beginnen.
Je loopt dan het risico om verder van je doel verwijderd te raken dan daarvoor. Je paard werkt niet meer graag mee en dingen gaan moeilijker in plaats van makkelijker.
Maar als je even nadenkt ... heeft je paard gelijk: het is niet logisch om hem te vragen iets vol te houden als hij je dat (nog) niet geven wil.
Inlevingsvermogen, partnerschap, harmonie en bewegingsvrijheid zijn het fundament van de opleding van je paard. Zonder fundament is het moeilijk om te bouwen, dan stort je "gebouw" telkens weer in. Je paard loopt vast en jij wordt gefrustreerd.
Paardensport? Naturally!
Gelukkig kan ik met mijn hand op mijn hart zeggen dat de keren dat ik met hulpteugels heb getraind in mijn leven op de vingers van één hand zijn te tellen. En met aangesnoerde neusriemen heb ik al helemaal nooit iets gehad. Het leek me niet juist, niet eerlijk. Dan moest ik zelf maar beter leren rijden. Maar alle opleidingen van de ORUN en lessen van gerenommeerde instructeurs ten spijt, pas toen ik me intensief ging verdiepen in natural horsemanship, positieve bekrachtiging, biomechanica en psychologie van paarden en ruiters vielen veel stukken van de puzzel op hun plaats.
De emotionele en mentale opleiding van jezelf en van je paard is een onmisbaar deel van het geheel. Natuurlijk ben je nooit uitgeleerd en dat moet je ook niet willen, want de paardenwereld is enorm aan het vernieuwen en verbreden, dus het is bijblijven geblazen! Maar mijn grote plaatje van de opleiding van paard en ruiter stáát en daar binnen kan van alles, zolang het eerlijk en logisch is en koerst op harmonie en een gezond bewegend paard.
Plezier en prestatie kunnen prima samengaan! Door mijn intensieve contacten met Karen Rohlf van Dressage Naturally leer ik nog altijd voortdurend bij over hoe je "Fair & Fun" kan trainen mét de ambitie van gezonde biomechanica en wedstrijdniveau in dressuur.
Natural horsemanship is de context geworden waarin ik mijn paarden en leerlingen opleid. Het gevoel, een manier van samen zijn en samen communiceren, een eerlijke en natuurlijke way of life.
Natural horsemanship en management hebben veel overeenkomsten
Als je nu nog denkt dat natural horsemanship zweverig is moet ik je teleurstellen. Ik heb zelden zoveel logische dingen geleerd als van mijn "natural" leermeesters. Jip en Janneke niveau zouden ze hebben gezegd in mijn jarenlange loopbaan bij Rijkswaterstaat. Heel veel management- en communicatiecursussen uit de wereld van overheid en bedrijfsleven geven je soortgelijke inzichten als horsemanship maar niemand kan het zo duidelijk maken als een paard.
Goede keuzes belonen op een manier die jouw paard leuk vindt, slechte keuzes niet belonen of omleiden naar iets beters. Lichaamstaal van je paard leren lezen, er écht naar luisteren, en je paard jouw lichaamstaal leren. Beginnen met aanleren van afzonderlijke hulpen, als de letters van het alfabet. Kleine natuurlijke hulpen, zoals intentie, focus, energie, ademhaling, zit ... zodat teugel- en beenhulpen meer ondersteunend zijn. Vervolgens twee hulpen samenvoegen, als tweeletter woordjes. En zo verder, zodat je paard elke volgende stap kan maken omdat hij de vorige stappen al begrijpt en in balans kan uitvoeren. Zo worden tweeletterwoordjes grote woorden, woorden worden samen een zin en zo kun je verder tot in de Grand Prix.
Tot zover de logica en de taal, maar dan is er ook nog zoiets als vertrouwen en leiderschap. Daar heb je echtheid voor nodig, authenticiteit noemen ze dat in managementtrainingen. En dáár raak je een teer punt van mensen. Want net zo goed als wij van nature hebberig zijn, kunnen we er ook niet zo goed tegen om onze zwakte of juist onze kracht te tonen. In de mensenwereld worden zwaktes zwak gevonden en toon je je kracht (ik bedoel mentale kracht, geen spieren!) dan wordt je verweten een betweter te zijn, op de troepen vooruit te lopen of arrogant te zijn.
Mag je stellen dat wij mensen zo gewend zijn aan poppekast dat we dat van elkaar niet altijd door hebben hoe de ander zich nu echt voelt? Is dit waarom veel instructeurs niet doordringen tot de essentie maar liever mechanisch en proefgericht oefeningen trainen? Eén ding is zeker: paarden kun je niet foppen! Die herkennen je lichaamstaal, kijken van nature in je ziel en houden je gelijk een spiegel voor. Confronterend maar ook bevrijdend als je het idee omarmt. Een paard doet nooit alsof, hij doet zoals hij zich voelt. Nieuwsgierig, relaxed, angstig, speels, etc. Voelt hij spanning bij jou, dan krijg je spanning van hem terug. Daarom zijn martial arts zoals aikido en tai chi zo ongelooflijk waardevol voor paardenmensen.
Ik heb van Mark Rashid, die zowel een geweldige horseman als aikido sensei is, enorm veel geleerd. Baanbrekend misschien zelfs. Het allerbelangrijkst is de "softness", de beheersing van mijn ademhaling en de kunst van het meebewegen, zowel rond het paard als op het paard. Ademhaling gebruiken voor ontspanning en aanspanning. Zelfs letterlijk als hulp, soms hoorbaar voor je paard, soms alleen voelbaar. Het leren beheersen van je mindset (zie ook mijn blogpost over Mizu no Kokoro) en bewust gebruiken van je ademhaling maken een ongelooflijk verschil voor de omgang en het rijden met je paard.
De synergie tussen horsemanship en rijden
Uiteindelijk, als je taal, vertrouwen en leiderschap goed kunt opbouwen - en daar zijn echt heel praktische stappenplannen voor - dan kun je dat ook toepassen in de fysieke training en het rijden. Zodat je paard niet alleen in de hand een fijne partner wordt, maar ook onder het zadel.
Het maakt niet uit wie of wat of hoe hoog geklasseerd je bent. Voor iedereen en voor elk paard geldt dat natural horsemanship veel goeds oplevert, vaak ook juist op punten waar je het niet voor mogelijk had gehouden, waar je vast bent gelopen. De waarheid van Karen Rohlf's quote "Never underestimate the possibility for things to improve in ways you cannot yet imagine." ervaar ik keer op keer opnieuw. Niet voor niets ben ik er trots op dat zij mij heeft gevraagd een Licensed Dressage Naturally Instructor te worden.
En verder ... ik ben gewoon zo blij dat ik Ivo, die ik op 16 jarige leeftijd op ZZ niveau terugtrok uit de sport, daarna als gevolg van mijn reis door "horsemanshipland" totaal opnieuw heb leren kennen ... terwijl ik hem toen al 13 jaar had. Om over de verandering voor mijn andere paarden maar te zwijgen. De als onhandelbaar gekenmerkte Matador werd een indrukwekkende vriend en partner voor het leven. Inmiddels zijn Ivo en Matador opgevolgd door Skoki, Raskanio (Rio), Kubus en Bresila Jane en ook met hen heb ik vele malen meer plezier en mooiere resultaten dan in de tijd dat ik "gewoon" wedstrijden reed, ORUN instructeur werd en jureerde. Ik geloof dus ook niet meer zomaar in "Hij is nu eenmaal zo". Onderschat dus nooit de mogelijkheid van verbetering op een manier die je je nog niet kunt voorstellen! Relax, wordt nieuwsgierig, zoek naar nieuwe inspiratie en vertrouw je gevoel.
Eénmaal geproefd? Geen weg meer terug!
Kortom: de combinatie van horsemanship en sport vind ik mooi en ik geloof dat mijn paarden en studenten het wel met me eens zijn. Ik heb veel mensen ontmoet die over horsemanship sceptisch zijn vanaf de zijlijn. Ze denken dat het zweverig is maar het is juist het tegenovergestelde. Om iets nieuws te onderzoeken en te gaan uitproberen moet je hier en daar wel even over een drempel. Tijd investeren. Dingen loslaten om nieuwe dingen uit te proberen. Dat is spannend en maakt je kwetsbaar. Maar opvallend genoeg: ik heb nog nooit iemand ontmoet die terug wilde of kon toen hij eenmaal goed in de gaten kreeg wat het kan brengen!
Liefs, voor jou en je paard,
Liesbeth Jorna
PS
Op de website van Sport & Horsemanship United vindt je veel inspiratie!
Vraag bijvoorbeeld het gratis e-boek Dressuur Meets Welzijn aan, de gratis film Groundwork exercises for Riding with Lightness, de gratis Jump & Play Challenge, de videotraining Riding Balanced Corners of de Webinarserie Fair & Fun Trainen.
Hulpen voor achterwaarts verwarrend?
Verschil tussen Parelli NH en dressuur
De hulpen vanuit dressuur: bekken kantelt naar voren, benen iets naar achteren leggen en die drijven voorwaarts, hand sluiten. Doel: activeren van de achterhand en de voorwaartse impuls met de teugels opvangen zodat hij achterwaarts gaat. De teugels hebben een duidelijke rol en dit doe je dus met teugelcontact.
De hulpen vanuit NH: bekken kantelt naar achteren (navel intrekken, de energie naar achteren sturen), gewicht meer naar achteren verplaatsen, evt. onderbeen iets naar voren en die drijven achterwaarts, evt. ondersteunt door neckrope optillen, met een stokje voor de schouder aantikken en als laatste de teugel. Doel: je paard te vragen op eigen benen achterwaarts te gaan en ook achterwaarts te denken. De teugelhulpen spelen hier als het goed is uitsluitend een rol als je paard nog geen respons geeft op de andere hulpen. Je kunt dit zowel met als zonder teugelcontact doen.
Verwarrend of aanvullend?
Verwarrend voor je paard want tegengestelde hulpen? Dat valt mee. Je paard is uitstekend in staat om beiden te begrijpen, maar als hij nog niet zelfstandig achterwaarts kan gaan - en denken! - leidt de dressuur werkwijze in de praktijk nogal eens tot weerstand. Voornamelijk omdat er tegengestelde signalen worden gebruikt: voorwaarts drijven en tegenhouden met de teugel. De overeenkomsten: Energie naar achteren sturen, onderrug en benen zacht. Ideaalbeeld: dat je door middel van uitsluitend een kleine zithulp en het naar achter sturen van de energie je paard vlot achterwaarts kunt laten gaan. Dat hij daarbij achterwaarts denkt, zichzelf in balans houdt en zijn gewicht naar achter verplaatst zodat hij daarbij daalt in de achterhand. Als je zit- of energiehulp nog niet voldoende door komt krijg je in beide gevallen grotere secundaire hulpen. Als de respons uitblijft of het is (nog) niet goed aangeleerd uit dat zich in:
- Dressuur: je kiept teveel voorover, rug hol en trekken aan teugels.
- NH: je hangt teveel achterover, flapperende benen.
Opbouw
Zelf leer ik het mijn paarden eerst aan op de NH manier, in freestyle, omdat je daarmee de hulpen van je zit en energie goed kunt aanleren zonder automatisch naar je teugel te grijpen. En omdat je paard dan leert op zijn eigen benen en in zijn eigen balans achterwaarts te gaan.
Naarmate je verder komt in de dressuur worden je zithulpen steeds meer bevestigd, steeds subtieler, en komt je bekken rechterop ten opzichte van je paard omdat die meer daalt in de achterhand. Je blijft zelf dan ook in meer verzamelde opgerichte positie (let wel: dan moet er dus wel voldoende energie zijn!). Maar steeds: je stuurt de energie naar achter en onderrug en benen zacht.
Leuk en nuttig! Oefening zonder paard
Experimenteer zelf, zonder paard, lopend, door te schakelen tussen voorwaarts en achterwaarts, langzaam en snel. Denk hieraan:
- Ben ik, als ik voorwaarts loop, klaar om achterwaarts te gaan? Wat verandert precies in mijn lichaam er op het moment dat ik het achterwaarts inzet?
- Ben ik klaar om voorwaarts te gaan als ik achterwaarts ga? Wat verandert er op het moment dat ik van achterwaarts naar voorwaarts ga?
Doe deze oefeningen eerst langzaam en daarna vanuit een drafje. Je zult dan merken dat je niet teveel voor of achterwaarts kunt leunen maar dat er meer balans en stabiliteit voor nodig is (core stability) naarmate je het met meer energie doet. Je zult ook merken dat meer energie ervoor zorgt dat je meer buigt in je gewrichten. Dat is dus ook wat je van je paard vraagt!
Longeren zonder hulpteugels
Dressuurtraining op basis van Natural Horsemanship
Of je het nu longeren noemt of circling game, de cirkel is een fijne mogelijkheid om je paard fysiek en mentaal in balans te krijgen. Zelf ben ik niet zo’n voorstander van eindeloos dezelfde rondjes en zeker niet in een afgedwongen houding. Liever maak ik er een spel van samen met mijn paard, waarbij hij zelf zijn houding bepaalt en met veel variatie of afwisseling met andere oefeningen.
Het eerste ding wat mijn paard moet leren op de cirkel is dat hij zelfstandig de lijn – de cirkel dus – en de gang handhaaft. In Parelli termen: “don’t change gait” en “don’t change direction” zolang ik niets anders vraag.
Als hij dat onder de knie heeft ga ik pas denken aan het beïnvloeden van zijn beweging. Het doel is “finding the sweet spot online”. Oftewel mijn paard helpen een zodanige combinatie van ontspanning, energie en balans te laten vinden dat hij los in zijn lichaam, ritmisch en vrij beweegt. Daarvoor gebruik ik geen touwtjes, bijzet, elastieken of wat dan ook. Alleen een touwhalster o.i.d., een 7 meter lange touwlijn (22 ft finesse line, die heeft iets meer communicatievermogen dan een slappe longeerlijn) en een stick (longeerzweep kan evt. ook). Mijn lichaamstaal is de belangrijkste tool: energie, intentie, ogen, beweging van mijn lijf of handen. Natuurlijk moet je die signalen eerst afzonderlijk aanleren, zodat je paard je begrijpt.
Tenslotte, als de Sweet Spot routine begint te worden, kun je ermee gaan spelen. Meer en minder energie, hoofd hoog of hoofd laag, schouderbinnenwaarts op de cirkel, overgangen van sweet spot in de ene gang naar sweet spot in de andere gang, van hand veranderen, over en tussen obstakels en sprongetjes of de cirkel mee op reis nemen door de bak of wei. Het hoeft nooit saai te worden!
De foto’s geven een beeld van het effect van “finding the sweet spot online” met Skoki. Vooral de rechtergalop was een uitdaging. Zodra hij probeerde te stretchen kon hij niet meer in de galop blijven. Dan viel hij terug in draf maar met behoud van de stretch. Het was heel belangrijk om hem zich goed te laten voelen over zo’n poging en niet kritisch te zijn over het uit galop vallen. Daardoor bleef hij proberen en kon hij later langer doorgalopperen zonder de balans te verliezen.