Hypermobiele paarden Deel 2: Anatomie en biomechanica van hypermobiele paarden
(Dit is deel 2 van de 3-delige serie over Hypermobiele paarden. Lees ook deel 1 en deel 3 voor nog veel meer inzichten en tips)
In het eerste deel van dit drieluik over hypermobiliteit heb ik je verteld over hoe ik omga met de hypermobiliteit van mijn paard Kubus. Over oefeningen die helpen en over dingen die we beter kunnen vermijden. Omdat er veel reacties kwamen van ruiters die hun paard hierin herkenden heb ik gemeend dat het behulpzaam zou zijn om nog meer kennis en tips te verzamelen. In dit tweede deel komen twee experts in anatomie en biomechanica aan het woord.
Duik je mee de diepte in over wat er gebeurt in het lichaam van hypermobiele paarden?
Hypermobiliteit, blessurerisico’s en de rol van fascia
Correcte training is noodzakelijk om de blessurerisico’s van hypermobiele paarden te beperken. Geen stress en een goede lichaamshouding zijn een belangrijk uitgangspunt. Vooral verticale balans, voldoende bewegingsvrijheid in de bovenlijn en hals én een ruiter die goed in balans zit zijn voorwaarden voor succes.
Het vervelende is dat het ontstaan van blessures vaak een sluipend proces is dat pas echt opgemerkt wordt als het paard pijn, kreupelheid, verzet, onwil, gebrek aan motivatie of vervelend gedrag begint te vertonen.
Dat zit zo: Bij beweging van het paard worden de fascia geprikkeld om zich aan te gaan passen aan de belasting. Niet alleen de pezen en ligamenten maar ook de fascia in en om de spieren en verder in het hele lichaam, van top tot teen. Als een paard dus al lange tijd in een verkeerde houding beweegt zullen zijn fascia - en zelfs zijn hele basishouding - zich daarop hebben aangepast. Dan is meestal hulp van een therapeut nodig om het paard in staat te stellen een nieuwe manier van bewegen te gaan ontwikkelen. Als de training daarna niet aangepast wordt zullen de problemen echter ook weer terugkeren. Als dweilen met de kraan open zeg maar.
Ik heb een aantal experts die veel weten van het lichaam van het paard naar hun mening en ervaringen gevraagd en die wil ik graag hier met jullie delen.
Grote paarden - lange hefbomen - grote belasting - passende training
Bijdrage van Elizabeth VanRoss van Normandy Equine, ervaren revalidatietrainer, bewegingstherapeut en certified Masterson Practitioner
Elizabeth VanRoss (zie foto bovenaan) noemt een paard hypermobiel als hij zijn in zijn lichaam en gewrichten meer bewegingsruimte heeft dan normaal. Zij ziet verschillende oorzaken hiervoor: genetische aanleg, erfelijkheid, blessures, collageentekort, slappe spieren, etcetera...
Grote paarden - lange hefbomen - grote belasting
De meest voorkomende oorzaak die ik tegenkom als bewegingstherapeut voor paarden, is maat. Ik heb veel heel grote paarden gezien, vooral die groter dan 1.70m, die last hebben van nadelen van hypermobiliteit. De maat van het paard wordt vaak verward met kracht en stabiliteit. Het is waar dat grote paarden sterk zijn, maar zelfs de kleinste Shetlander kunnen qua kracht verassend sterk zijn. De waarheid is dat in de voorbereiding van paarden voor de sportprestaties die we van ze vragen geldt: hoe groter het paard, hoe meer aandacht en tijd we moeten besteden aan hun fysieke ontwikkeling.
Als het paard sterk is en daarnaast hypermobiel, dan kan hij vaak de indrukwekkende beweging laten zien die we graag uitbuiten in de sport. We zien dit vaak gebeuren in de dresuurwereld: jonge paarden die gepushed worden om indruk te maken met hun enorme bewegingen voordat de spierkracht en stabiliteit van het skelet voldoende is ontwikkeld. Deze paarden hebben moeite om hun lichaam te stabiliseren en de spanning die dit zowel mentaal als fysiek oplevert leidt tot tot het vastlopen in het systeem. Paarden die normaal gesproken op hun best en sterkst zouden moeten zijn op de leeftijd van 15 jaar worden zo op jonge leeftijd al kapot gemaakt.
Grote paarden hebben lange hefbomen. Het skelet is groot en de afzonderlijke beenderen zijn langer dan in kleinere paarden. De benodigde spieren zijn dan ook groter en het kost meer tijd om die voldoende op te bouwen. Als er geen rekening wordt gehouden met de tijd die nodig is om voldoende sterke bespiering te ontwikkelen om die hefboomkrachten aan te kunnen dan is het pad naar blessures onvermijdelijk.
De belangrijke rol van cybernetische spieren
Het is traditie in de paardenwereld om paard veel en hard te laten werken. "Voorwaarts, voorwaarts, meer been, meer been!" is een veel gehoord advies van instructeurs. Er is weinig aandacht voor hoe de ontvanger van deze mensenwensen - het paard - de mentale en fysieke druk moet verwerken van deze trends in de paardenwereld. De waarheid is dat voorwaarts werken een verandering veroorzaakt in de bespiering van het paard, maar hij zal niet de kracht en flexibiliteit van zijn cybernetische spieren ontwikkelen. Dat zijn de spieren die intensief bezenuwd zijn en die de houding van het paard bepalen en stabiliseren. Als ruiters op de hoogte zouden zijn van het belang van de cybernetische spieren zouden zij juist deze kunnen ontwikkelen. Daardoor wordt de verfijnde motorische coördinatie mogelijk die nodig is voor de zwaardere dressuuroefeningen en voor de complexe proprioceptische vereisten voor springen (proprioceptie is het vermogen van een dier om de positie en houding van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen).
De cybernetische spieren liggen het dichts bij het skelet en om ze te ontwikkelen zijn kalme bewuste bewegingen nodig van zowel paard als ruiter. Door de paarden spectaculair en voorwaarts te overhaasten krijgen ze niet de gelegenheid om balans te vinden. Ze overlopen zichzelf en in een poging om zichzelf overeind te houden ontstaan compensatie en spanning in het lichaam. Doordat het paard zo'n moeite moet doen om zichzelf in balans te houden kan hij zijn cybernetische spieren niet goed gebruiken en is hij aangewezen op het aanspannen van zijn grote bewegingspieren. Zijn bewegingen zullen stijf en strak worden, of - wat je veel bij hypermobiele paarden ziet - juist slap en wiebelig. Dat beeld wordt naarmate langer op deze manier gereden wordt steeds erger.
Traditionele training vs. wat een hypermobiel paard nodig heeft
Het ontwikkelen van bespiering voor athletische prestaties is een kunst! Het ontwikkelen van de geest van het paard zodat hij weet hoe hij zijn spieren moet gebruiken is een kunst!
Mensen zoals wij - die bezig zijn met de training van athletische paarden - moeten leren hoe je je paard leert om zijn lichaam zo te gebruiken dat ze ook kunnen wat wij van ze vragen. We moeten hun lichaamsbewustzijn, coördinatie en balans ontwikkelen en vervolgens hun kracht en uithoudingsvermogen. Dat geldt zowel voor recreatieve buitenritten zijn of sport op het hoogste niveau.
Of je paard hypermobiel is of juist het tegenovergestelde, het is vooral belangrijk dat we begrijpen dat de tradities in paardentraining niet altijd bedacht zijn vanuit de gedachte wat goed is voor het paard maar vooral vanuit datgene wat het makkelijk maakt voor de ruiter. Wetenschap is bezig onze werkwijze in het voordeel van de paarden te veranderen. Tegelijk vergroot dat de veiligheid voor de ruiters.
Mijn beste advies voor IEDEREEN in de paardenwereld is je bij alle trainingsmethoden altijd af te vragen WAAROM? Blijf dat vooral altijd vragen: WAAROM?
Anatomische verschijnselen en schade aan weefsels
bijdrage van Zefanja Vermeulen van Equine Studies, deskundige op het gebied van dissecties en bouw van skeletten (www.equinestudies.nl)
Zefanja Vermeulen heeft veel bekendheid gekregen door de bijzondere inzichten die zij deelt uit de vele dissecties die zij (samen met Sharon May Davis) doet. Ook zij krijgt hierbij te maken met hypermobiliteit en ze zegt er dit over:
Als ik kijk naar de definitie van Hypermobiliteit dan betekent dat te veel beweeglijkheid.
Als een paard hypermobiel is zijn banden en pezen te soepel. Gewrichten krijgen daardoor niet genoeg steun en worden te beweeglijk. Als je let op de bewegingsruimte van de gewrichten dan zie je vaak een losse ongecontroleerde beweging. De gewrichten buigen ver door en/of overstrekken. Het beste is het te zien aan de schouder, elleboog en voorknieën en ook de knieën achter en de hakken.
Als ik tijdens de dissectie paarden zie met Hypermobiliteit dan is er veel kleurverschil in pezen en banden. Met name in de benen.
Normaal zijn deze wit van kleur maar bij materiaal wat niet gezond is wordt het meestal wat bruinig van kleur (zie pijlen op de foto hieronder). Die bruine kleur duidt erop dat de pees onder enorme druk heeft gestaan. Als ze gescheurd zijn dan komt er ook vetweefsel in de door de schade ontstane ruimte en dan is de kwaliteit erg verminderd.
Bijkomend effect als banden en pezen niet meer optimaal functioneren, is de grote kans op gewrichtsschade. Op het moment dat banden te los zijn is er kans op osteoartrose en schade aan het kraakbeen door wrijving van de gewrichten op elkaar.
Training
Als je hypermobiliteit vermoedt dan moet je de training aanpassen. Er zijn in deel 1 van deze blogserie al veel do’s en don’ts genoemd en wat Zefanja betreft is vooral het werken op cirkel een “no go”.
Ik hoop dat je inmiddels al veel meer inzicht hebt gekregen in hoe we goed om kunnen gaan met onze superlenige paarden. In deel 3 van deze serie gaan we verder in op hoe je je hypermobiele paard op een gezonde en duurzame manier kan trainen. Stay tuned!
Delen? Doen! Dankjewel!
Ik ben iedereen die een bijdrage heeft geleverd ontzettend dankbaar! Ik heb er zelf veel van geleerd en met mij vele anderen! Samen kunnen we veel van onze paarden sterker, gezonder en blijer maken en dat is waar het uiteindelijk om gaat!
Wil je deze serie delen? Zeker doen!
Hier zijn de links van alle drie delen:
Deel 1: Ik heb een “hypermobiel” paard. Wat nu?
Deel 2: Anatomie en biomechanica van hypermobiele paarden
Deel 3: Duurzaam en gezond trainen van je hypermobiele paard
Vermeld a.u.b. deze bron erbij: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United - www.sporthorsemanshipunited.nl
Vraag het gratis Ebook "Dressuur Meets Welzijn" aan!
Wil je meer weten over mijn visie op opleiden en trainen van paarden? In het Ebook "Dressuur Meets Welzijn" neem ik je mee door een aantal belangrijke elementen van gezonde en effectieve training.
KLIK HIER OM HET EBOOK NU AAN TE VRAGEN!
Hypermobiele paarden Deel 1: Ik heb een “hypermobiel” paard. Wat nu?
(Dit is deel 1 van de 3-delige serie over Hypermobiele paarden. Lees ook deel 2 en deel 3 voor nog veel meer inzichten en tips)
Ik ben niet zo van het stickers op paarden plakken. Stickers zijn al gauw een oordeel. Aan een sticker kleeft een verwachting en niets is zo bepalend voor het succes van je paard als de verwachting die je van hem hebt.
Liever kijk ik naar wat er echt in het hier en nu voor me (of onder me) staat. Dat is wat het is. En dat neem ik dan als uitgangspunt voor wat ik ga doen in training van dat paard. Want wat IS hoeft niet uit te sluiten wat KAN.
Maar eerlijk is eerlijk, nu heb ik toch echt zelf een paard dat duidelijk meer van elastiek is dan alle andere die ik ooit heb gehad. Kubus mag je in vergelijking met Ivo, Matador, Bresila-Jane, Rio en zelfs mijn gummibal Skoki echt wel een wiebelig en overmatig soepel paard noemen. Als iemand van mijn paarden de sticker “hypermobiel” opgeplakt zou mogen krijgen is hij het.
Wat maakt dat ik hem hypermobiel noem?
Hij heeft enorm lange benen waar hij best slordig mee is. Hij maakt grote lange passen die zomaar eens ongelijk qua lengte en richting kunnen zijn als zijn balans even verandert. Hij zet zijn benen niet naar voren maar slingert ze echt naar voor. Lekker losjes mag je wel zeggen en zo voelt het ook als je erop zit. Zijn ietwat weke kogelgewrichten en losse rug maken dat hij zelfs nog comfortabel zit als hij uit balans loopt. Eerlijk gezegd vind ik die lange losse bewegingen best fijn, maar de keerzijde is dat hij zo los in zijn lichaam is dat dat hem ook wel kwetsbaar maakt.
De balans is ook een dingetje: hij loopt in een S bocht en is nogal instabiel. Kort samengevat is hij in zijn lichaam rechtsgebogen maar in zijn hals en nek linksgebogen. Als je hem van achter bekijkt in draf loopt hij echt scheef over 3 sporen: zijn linkerachterbeen spoort met het rechtvoorbeen als je er niets aan doet.
Zijn hals kan hij makkelijk helemaal dubbelklappen naar links of rechts en zijn nek knikt gemakkelijk door waardoor hij gemakkelijk achter de loodlijn loopt. Bij spelen met cavaletti, sprongetjes en aanleren van zijwaartse bewegingen van voor- en of achterhand, zoals bijvoorbeeld overschenkelen, merk je dat hij nog niet zo in de gaten heeft wat die lange achterbenen doen en kost de coördinatie hem nog moeite.
Zijn karakter helpt ook mee :o)
Naast die overdosis lossigheid ben ik eigenlijk voor hem gevallen vanwege zijn karakter en uitstraling. Ik houd wel van extraverte paarden met een mening of eigen idee. Kubus’ gezicht is een open boek. Je kan gemakkelijk zien wat er in hem omgaat en daarbij doet zijn lijf ook gelijk met alles mee.
Is hij echt met me in verbinding, dan doet hij echt moeite en let hij enorm op. Maar vindt hij het moeilijk of heeft hij een ander idee, dan laat hij dat ook snel en soms uitbundig duidelijk weten … of hij geeft gewoon helemaal niet thuis.
Consequenties van lichaamsbouw
Kubus is echt gebouwd als een modern sportpaard: vrij smal, hoog op de benen, soepele grote bewegingen, veel lengte in het lichaam en een opwaarts gerichte hals. Het bindweefsel van dergelijke paarden is veel flexibeler dan van ouderwetser type paarden. Weliswaar is hij dus heel soepel en beweegt hij makkelijk, maar hij mist stabiliteit en kracht en zal dus eerder moeten compenseren. Bij langdurige onbalans of scheefheid kan dit leiden tot verstrakkingen in de fascia en spieren en tot blokkades en scheefheden in bijvoorbeeld wervelkolom en bekken. Met dergelijke flexibiliteit en instabiliteit moeten pezen, banden en gewrichten alles opvangen en deze worden dan gemakkelijk overbelast. Met name blessures aan de tussenpees en checkligamenten komen regelmatig voor, alsmede artrose aan het kogelgewricht.
"De stabiliteit van een gewricht wordt geregeld door ligamenten en spieren. De ligamenten regelen de passieve stabiliteit, dus in rust, en de spieren de actieve stabiliteit, dus in beweging. Bij een hypermobiel paard is die stabiliteit vaak minder. Als de spieren slap zijn en de ligamenten ook, dan wordt de beweging van een gewricht niet op het normale punt gestopt. Het gewricht kan dan verder door bewegen.”
“Ze hebben moeite om hun lijf in balans te laten lopen, ze zakken erg makkelijk met hun gewicht een beetje naar links of naar rechts. Dit vertaalt zich in het over de schouder weglopen, hun onderhals er wat uitduwen en een achterhand die niet in één lijn met de voorhand beweegt. Vaak is er geen sprake van een typische links- of rechtsgebogenheid, deze paarden lijken eerder een soort slang. De schouder naar links, de romp naar rechts en de achterhand weer naar links. Je wordt er als ruiter gek van!”
Aldus osteopaat en chiropractor Marjorie Westerhof in dit artikel
Training van mijn hypermobiele Kubus
In het geval van Kubus kan ik dus wel zeggen dat zowel zijn lichaam als zijn gedrag “all over the place” zijn als je één en ander niet een beetje in goede banen leidt. Ik moet dus in de trainingsopbouw op een paar dingen wel goed letten.
Rekening houden met de zwakste schakel
De toename van conditie en spierkracht moet liefst in evenwicht zijn met de toename balans en stabiliteit. Want als hij heel stoer en sterk wordt zonder die stabiliteit is de kans dat de zwakste schakels in zijn lichaam blessures op gaan open. Ik zorg dus wel dat hij geleidelijk in conditie toeneemt maar geleidelijk is ook goed genoeg. Krachtiger stappen - de “powerwalk” - is één van de dingen die we daarbij meenemen, want krachtige stevige passen maken vraagt iets heel anders van zijn lichaam dan lekker losjes en slap die benen naar voren slingeren. Ook rijden we bij buitenritten regelmatig stukken op de harde weg om het steviger worden van de bindweefselstructuren in zijn benen te stimuleren.
Symmetrie en stabiliteit
De S-bocht moet er zoveel mogelijk uit. Hoe symmetrischer hij beweegt, hoe meer stabiliteit en hoe minder compensatie binnen zijn lichaam. Dat betekent veel aandacht voor het ontwikkelen van de vertikale balans: zorgen dat hij zijn zwaartepunt zoveel mogelijk midden tussen zijn linker en rechter benen houdt. Zodat zijn lichaam beter uitgelijnd wordt, de aanleuning aan beide zijden gelijk wordt en ik zelf ook in het midden boven zijn wervelkolom zit.
We hebben inmiddels een goede communicatie ontwikkeld voor het naar links of naar rechts verplaatsen van de voor- en/of achterhand in beweging. Die communicatie - en natuurlijk mijn eigen balans - gebruik ik om hem te helpen vertikale balans te vinden. Nieuwsgierigheid is daarbij allerbelangrijkst, want ik kan zijn balans niet afdwingen. Hij moet op eigen benen in balans lopen, zonder voortdurende begrenzing of ondersteuning door de ruiter. Alleen op die manier worden de mulitifidi, de kleine spiertjes die zijn wervelkolom stabiliseren sterker en zijn "houdinggeheugen" meer bevestigd. Door middel van uitproberen ontdekken we wat succesvolle aanpassingen zijn die ervoor zorgen dat hij symmetrie en balans kan vinden.
Op het matje
Bij het verzorgen en opzadelen maak ik met al mijn paarden er een gewoonte van dat ze stil staan met hun voeten op een mat. In het geval van Kubus vraag ik hem ook om zijn voorvoeten daarbij naast elkaar te zetten, want zijn default stand is schots en scheef. Ook hierbij gaat het om het trainen van de multifidi en tevens van zijn proprioceptie (zijn bewustzijn van de positie van zijn lichaam en benen). Dit gaat nu al steeds makkelijker en hij houdt het ook al langer vol.
Hoefslag of binnenhoefslag
Zijn default lichaamspositie in beweging is dat hij zijn achterhand naar rechts buigt en leunt op de linkerschouder. Eén van de dingen waar ik om denk is dat we op de rechterhand meestal op de binnenhoefslag rijden zodat we dat niet versterken. Vaak plakken paarden namelijk met de schouder aan de omheining en dat zou zijn onbalans versterken. Op de linkerhand daarentegen is dat juist een voordeel omdat hierdoor zijn voorhand rechter voor de achterhand loopt.
Schouderbinnenwaarts - “the mother of all exercises”
Een specifiekere oefening die ook langzamerhand vruchten af begint te werpen is “the mother of all exercises” - de schouderbinnenwaarts. Ook de iets minder schuine versie - "shoudervoor" heeft steeds vaker als resultaat dat hij daarna nog even echt "door het midden" loopt, heel stabiel en ritmisch.
Kalme en regelmatige arbeidsgangen
Het is verleidelijk om een paard met zulke enorme gangen ook groot te laten lopen, maar daarbij krijgen de gewrichten, banden en pezen wel veel te verduren. Dus het rijden in een totaal niet spectaculair maar heel regelmatig en kalm arbeidstempo is belangrijk. Daarmee wordt stabiliteit (continuïteit van de balans) ook makkelijker. Veelvuldige overgangen tussen de arbeidsgangen zonder balansverlies werken heel mooi. Ook kaarsrecht halthouden of achterwaarts en weer kaarsrecht vertrekken staan vaak op het menu, net als cavalettiwerk en lage sprongetjes vanuit een regelmatig tempo.
Oefeningen om te vermijden
Er zijn ook een aantal dingen die ik vooralsnog vermijd of slechts weinig doe in de training.
- Souplesse oefeningen zoals slangenvoltes. Daarvoor moeten we eerst veel meer stabiliteit hebben in de vertikale balans linksom, rechtsom en rechtuit. Ik ben met mijn andere paarden juist gewend om veel souplesse oefeningen te doen, met name in de warming up, maar dat is met Kubus nu nog contraproductief.
- Spectaculaire bewegingen en veelvuldig en lang verruimen vraag ik ook nog niet. Ook hiervoor moet de stabiliteit eerst veel beter zijn anders levert dit veel belasting op voor de kwetsbaardere structuren zoals bijvoorbeeld de tussenpees en checkligamenten.
- Kleine voltes rijden met een hoog tempo. Ook daar komt de stabiliteit en balans al snel in het geding. In kalm tempo kan het wel maar ook met mate. Simpele lijnen zoals grote voltes, grote acht, gebogen lijn (de “shallow loop”) hebben nu de voorkeur.
- Dingen eindeloos herhalen! Zoals ik al zei is Kubus extravert en zit hij vol ideeën. Hij is ook snel verveeld, dus ik houd de oefensessies binnen een training heel duidelijk en kort. Als hij eenmaal lekker stabiel loopt en dan echt zijn “groove” vindt is er kans om meer dingen achter elkaar aan te plakken en heb je de rit van je leven!
Een fascinerende reis!
Ja, Kubus is dus wel hypermobiel te noemen in zijn lichaam en extravert en eigenzinnig van karakter, maar wat een mogelijkheden zijn er om samen verder te ontwikkelen! Wat een mooie kans geeft hij mij om weer heel andere keuzes te maken in de training dan met de andere paarden.
Nee, ik zie het dus niet als een sticker met negatief oordeel! Hij is wat hij is en wie hij is en hij barst van de mogelijkheden!
Delen? Doen! Dankjewel!
Ik ben iedereen die een bijdrage heeft geleverd ontzettend dankbaar! Ik heb er zelf veel van geleerd en met mij vele anderen! Samen kunnen we veel van onze paarden sterker, gezonder en blijer maken en dat is waar het uiteindelijk om gaat!
Wil je deze serie delen? Zeker doen!
Hier zijn de links van alle drie delen:
Deel 1: Ik heb een “hypermobiel” paard. Wat nu?
Deel 2: Anatomie en biomechanica van hypermobiele paarden
Deel 3: Duurzaam en gezond trainen van je hypermobiele paard
Vermeld a.u.b. deze bron erbij: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United - www.sporthorsemanshipunited.nl
Vraag het gratis Ebook "Dressuur Meets Welzijn" aan!
In het Ebook "Dressuur Meets Welzijn" neem ik je mee door een aantal belangrijke elementen van gezonde en effectie training.
KLIK HIER OM HET EBOOK NU AAN TE VRAGEN!
Je paard op eigen benen laten lopen, maar hoe dan? (Bit Magazine)
Je paard op eigen benen laten lopen. Self-carriage!
Hoe doe je dat? Bit Magazine interviewde Liesbeth over dit onderwerp en maakte er een leerzaam artikel van in Bit 277 van december 2020.
Blokkadevrij trainen vanuit hart voor je paard (Bit Focus)
De meesten van ons zijn met paarden begonnen vanuit een hart voor paarden. “We zijn gefascineerd door hun schoonheid, kracht en eerlijkheid. We zijn als ruiter verslaafd aan het gevoel dat je de energie, kracht en balans samen met een paard kan delen. In het streven naar een ‘correcte’ manier van rijden of naar steeds betere resultaten in de wedstrijdring lopen we het risico dat waar het ons om begonnen was – hart voor je paard – naar de achtergrond vervaagt.” Dat is niet nodig volgens Liesbeth Jorna. “Plezier en prestatie kunnen prima samengaan.”
Dressuur Meets Welzijn
Blokkadevrij Trainen vanuit Hart voor je Paard
Een Ebook vol met heldere inzichten en praktische tips:
- De 4 grote stappen in de opleiding van je paard
- Hoe je paard meer plezier en zelfvertrouwen krijgt … en jij ook!
- Je paard leert veel sneller … als je dit weet en goed toepast
- Een oersolide basis met rijden: je paard op eigen benen laten lopen! Maar hoe dan?
- Gedetailleerde uitleg over hoe je je paard lekker actief krijgt en niet te snel of te traag
- In balans is je paard op zijn best en blijft hij gezond. Zo doe je dat spelenderwijs!
Je paard heeft geen idee! Grondwerk helpt!
Hoe meer je je paard leert in grondwerk, hoe makkelijker het rijden!
Licht aan de hulpen en fluitend zijgangen rijden? Het begint in grondwerk!
Gedrags issues met je paard? Grondwerk is de beste manier om je achterstand in horsemanship in te halen
Ik wist niet wat ik nog niet wist, maar nu weet ik dat grondwerk alles met je paard makkelijker kan maken.
Je paard heeft GEEN IDEE!
Onze paarden hebben geen keus over de situatie waarin ze leven. Het zijn kudde-, prooi- en vluchtdieren. Naast de primaire levensbehoefte van fysieke gezondheid zijn sociale relaties en een gevoel van veiligheid en zelfvertrouwen hun allergrootste behoefte.
Zodra wij mensen in de buurt komen maken wij deel uit van de sociale omgeving van het paard, maar paarden hebben GEEN IDEE waarom wij ze vragen bepaalde dingen te doen! Ze hebben GEEN IDEE van onze drijfveren, verwachtingen en ambities, zelfs al zouden deze geheel in het belang van het paard zijn. Ze zijn ons niets verschuldigd en als wij mensen op dat paard willen rijden - en ik ben zo’n mens - zijn wij het aan hen verschuldigd om het ze zo makkelijk mogelijk te maken.
Naar een "nieuw normaal" voor paarden en ruiters
Toen ik nog in de – laten we zeggen – traditionele paardenwereld actief was, wedstrijden reed, de instructeurs opleiding van de KNHS deed en zelfs jarenlang als ZZ-licht dressuurjury optrad, drong het meer en meer tot me door dat er iets cruciaals ontbrak.
Ik vond het eigenlijk helemaal niet normaal dat zoveel ruiters gefrustreerd raken door gebrek aan dagelijks plezier, vooruitgang of herhaald lage scores. Of dat er zo vaak angst is bij paard of ruiter. Of dat er gevechten plaatsvinden tussen ruiter en paard en paarden op hun kop krijgen omdat ze “het” niet doen of “stout” zijn.
Het meest verdrietig is dat zoveel ruiters uiteindelijk hun droom met hun paard zien vervliegen en hem verkopen naar een onzekere toekomst … om soms vervolgens weer in dezelfde valkuil te lopen met het volgende paard. Dat is niet alleen jammer voor het paard overigens. Het is ook jammer voor de ruiter … en vaak niet nodig.
Paarden met mensenproblemen
Ik krijg dagelijks te maken met paarden die in de problemen zijn gekomen doordat ze zich bang, onzeker en onbegrepen voelen. Doordat ze hun eigenaar of trainer niet begrijpen en door fysieke problemen veroorzaakt door de manier van trainen.
Het zijn vaak juist de paarden met de meeste potentie en paarden die sensibel zijn en het heel graag goed willen doen, die emotioneel, mentaal en/of fysiek het allemaal niet bij kunnen houden.
Ik ontmoet paarden die in hun hoofd, hart en/of lichaam overnomen zijn, hun zelfvertrouwen hebben verloren of “ongewenst” gedrag (ook ongewenst door het paard meestal!) zijn gaan vertonen.
En dat is helemaal niet altijd omdat mensen kwaad willen! Het is doorgaans een kwestie van geen andere wegen kennen. In de reguliere paardensport leren ruiters over het algemeen zeer weinig over de natuur en het gedrag van paarden, laat staan hoe ze daar op een positieve manier gebruik van kunnen maken.
Ik ben daar ook geweest en ben flinke uitdagingen tegen gekomen. “Been there, done that!” Maar ik was ook nieuwsgierig naar hoe het anders kon en ben sindsdien niet meer gestopt met verder leren.
Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg
Als je als ruiter opmerkt dat je paard iets niet kan, niet wil, niet durft of niet naar wens doet, of je verliest het plezier, dan sta je op een belangrijk keuzemoment:
Blijf je hetzelfde doen met hetzelfde resultaat of ga je onderzoeken hoe je je paard kan helpen?
"Paard, hoe kan ik je helpen"
Omdat onze paarden geen vrije keuze hebben en geen idee hebben van onze wensen, is het onze verantwoordelijkheid om ze te helpen zodat ze blij en succesvol kunnen zijn als rijpaard. En dat niet alleen: je houd je paard, toch? Dan wil je hem toch ook graag helpen om de beste versie van zichzelf te worden zodat je samen geweldige dingen kan doen?
Als je vanuit die positieve mindset samenwerkt, opleidt en traint, dan heb je alle dagen plezier met je paard. Ook als het eens anders gaat dat je van te voren hebt bedacht. En dat is niet alleen voor recreatieruiters belangrijk maar het is zeker zo belangrijk als het je dagelijkse werk is! En helemaal als je prestaties van je paard gaat vragen, want als je paard zich top voelt presteert beter!
Met een voorbereiding vanaf de grond is alles met rijden makkelijker
Bij het opleiden van je rijpaard is een goede voorbereiding het halve werk!
Om samen een succesvolle combinatie te worden en om dagelijks samen plezier te beleven is het nodig om in de samenwerking, communicatie en coördinatie te investeren. Grondwerk geeft enorm veel mogelijkheden om dat leerproces te versnellen. Zoals in het KNHS magazine Paard & Sport werd gezegd: “Grondwerk is de beste manier om je achterstand in horsemanship in te halen”.
Je kan grondwerk toepassen bij het starten van een paard maar net zo goed als je al op hoog niveau rijdt en je wil je paard iets nieuws leren of een “gat in zijn opleiding” vullen.
Wat kan je allemaal opbouwen met grondwerk?
- Harmonie en partnerschap ontwikkelen
Het opbouwen van een ontspannen relatie zodat je paard je kent, aardig vindt en vertrouwt. En zodat jij hem goed kent en daardoor weet hoe je hem het beste kan helpen om succesvol te zijn. - Lichtheid aan de hulpen en nieuwe bewegingen
Het uitleggen van hulpen aan je paard zodat hij op een lichte hulp direct de juiste respons geeft is super belangrijk voor het rijden. Ook is het fijn als hij als hij handig wordt en weet wat hij moet doen met zijn lichaam en benen. Niet alleen voor “go” en “ho” maar ook achterwaarts, zijwaarts, de voorhand en de achterhand verplaatsen, opletten waar hij zijn voeten neerzet en de positie van hoofd en hals. Lichtheid aan de hulpen en een goede coördinatie geven jou een je paard een enorme voorsprong als je erop zit! En minstens zo belangrijk: als ruiter ontwikkel je met grondwerk de vaardigheid om bewust met minimale maar effectieve hulpen te werken - Een gezonde biomechanica ontwikkelen
Om duurzaam gezond en blessurevrij te blijven als rijpaard is het belangrijk om je paard een gezond bewegingspatroon aan te leren. Een bewegingspatroon met de juiste mix van ontspanning, energie en balans en waarbij hij zijn lichaam optimaal kan gebruiken. Zodanig dat je niet voortdurend die buitenteugel eraan hoeft te houden of voortdurend moet drijven. - Smart hacks aanleren voor de dagelijkse omgang
Behalve doelgerichte grondwerkoefeningen gericht op het rijden, kan je je paard ook een heel aantal dingen leren die de dagelijkse samenwerking makkelijker en leuker maken. Met het gedrag van je paard krijg je immers elke dag te maken! Je kan hem leren kalm stil te staan, aan een los touw naast je te lopen en nog veel meer maar ook fun stuff waar je samen plezier aan beleeft.
Vraag de gratis "Grondwerk film" aan!
In de film Groundwork Exercises for Riding with Lightness kan je meer dan 20 voorbeelden zien van grondwerkoefeningen over de hierboven genoemde thema’s. Met drie verschillende paarden zie je oefeningen in verschillende stadia van ontwikkeling. Daarbij wordt uitgelegd waarom we die oefeningen doen en op welke punten je moet letten. VRAAG DE FILM NU AAN EN GA ZELF AAN DE SLAG!
STUDIETIP: In de Workshopserie Blokkadevrij Trainen leer je alles wat je moet weten over de psychologie van je paard, over gezonde en ongezonde beweging, over je eigen trainers' mindset en nog veel meer absoluut onmisbare kennis!
Van angst en stress naar onbevangen rijden, een voorbeeld van hoe het WEL kan
Hoe een cadeaubon voor een uur les bij Liesbeth uiteindelijk
de onbevangen blijdschap in paardrijden weer terugbracht in mij.
Gastblog van Mira J.
Gewoon doen? Hoe dan?
In 2017 botste ik voor de zoveelste keer tegen mezelf aan: Paardrijden … Ik heb het toch altijd gekund? … Gewoon doen!
Na mezelf moed in te praten, bekroop mij toch weer de angst voor het ergste. In het verleden had ik door een aantal ongelukken met het paard angst opgebouwd. Dat ik een gezin heb en een bedrijf, plus dat ik jarenlang niet heb gereden maakte het er niet makkelijker op.
Het verhaal van Nicole
Mijn dochter reed regelmatig op Nicole. We hadden Nicole laten beleren op een stal. Op een dag was mijn dochter helaas vergeten om goed na te singelen. Toen ze wilde aanspringen in galop ging het helemaal mis. Het zadel ging schuiven. Mijn dochter viel en het zadel belandde onder de buik van Nicole. Dikke trauma voor dochter en paard!
Gelukkig is mijn dochter er goed vanaf gekomen, maar ze besloot kort daarna te stoppen met rijden vanwege de spanning. Nicole bleef ook gespannen. Als de beugel los schoot wilde ze vluchten, omdat dat haar herinnerde aan die traumatische belevenis.
Verkopen of jezelf en je paard een nieuwe kans geven?
Ik stond voor de box van Nicole. Ik dacht “dan verkopen we haar maar”. Weg met de angst.
Tegelijk besefte ik dat dat niets op zou lossen. Nicole is zo’n fijne merrie en ik verlangde zo naar de onbevangenheid in paardrijden!
En toen kreeg ik van een vriendin voor mijn verjaardag een cadeaubon voor een uur les bij Liesbeth Jorna.
Het begin van de verandering!
De eerste les bij Liesbeth dacht ik “Wauw! Wat is dit mooi!” ook al snapte ik er nog niet veel van. Wel wist ik: Dit wil ik gaan snappen! Mijn oude denken moest om!
Liesbeth keek mij aan na een paar lessen en zei: “We gaan ervoor dat je straks een bomproof paard hebt! En dat je weer met plezier kan rijden.” Dat ontroerde mij …
Stap voor stap leerde Liesbeth mij om met Nicole helemaal terug te gaan naar het begin. Nicole en ik hadden het “opnieuw beleren” allebei nodig. Samen gingen we bouwen aan een vast fundament van vertrouwen.
Friendly Game +++
Los in de bak was de start. Staart hoog in de lucht! Waar zijn we?! Nicole mocht zelf even rondkijken en daarna mocht ik proberen om contact te maken. “Loop maar naar haar billen toe”.
Liesbeth leerde me om mee te gaan waar Nicole ging zodat er harmonie ontstond en we elkaar beter leerde kennen. De “friendly game” volgde. Zo geweldig! Als je paard dat eenmaal doorheeft!! Ze leren te ontspannen in plaats van vluchten als iets spannend is.
Zo maakten we zoveel dingen weer okee voor Nicole … maar ook voor mij! Ik leerde hoe ik zelf Nicole kon helpen om te kiezen en te ontspannen.
De friendly game begon klein en werd steeds groter. Tot Nicole zelfs grote zakken aan haar beugels had hangen en ik op een dag languit op haar rug lag. Als een Pennymeisje, zonder zadel, met mijn neus in haar manen en mijn voeten op haar billen.
Iedere les een nieuw cadeautje
Iedere les maakte ik een nieuw cadeautje open. Verrassingen waarmee ik met Nicole weer een stap verder kwam.
Eerst de friendly game +++ zodat ze nergens meer angst voor had, toen grondwerk om de communicatie op te bouwen, toen opnieuw - maar nu echt! - zadelmak en bitwijs maken, toen zelf weer erop …
Nu twee jaar later ben ik zo dankbaar voor het proces wat ik met Nicole heb doorgemaakt bij Liesbeth. Nu stap ik op Nicole en ben ik weer even kleine Mira. Ik geniet met volle teugen van het helemaal okee zijn met mijn paard!
Liesbeth dankjewel!!
Noot van Liesbeth
“Long term commitment” en leren om het ZELF te doen maken het hele verschil!
Het traject dat Mira, Nicole en ik met elkaar zijn aangegaan was echt bijzonder! Ik wil hierbij Mira een enorm compliment geven voor haar commitment om dit traject aan te gaan en zodanig door te zetten voor langere tijd dat “real magic happens”!
In de praktijk zoeken veel mensen de quick fix maar juist door de tijd te nemen en geen enkele stap over te slaan die je paard of jij nodig hebben, is het mogelijk om fundamentele veranderingen te bereiken waar je bij aanvang alleen maar van kan dromen.
En dat is nu juist wat Mira wel heeft gedaan! Van een hoop negatieve bagage, onzekerheid, onbegrip en angst naar ontspanning, een vertrouwensband en plezier. Belangrijk was dat Mira alles echt zelf heeft gedaan! Haar vermogen om de gemoedstoestand van Nicole te “lezen” en te begrijpen, haar timing, de vaardigheid om passende oefeningen te kiezen, haar rijvaardigheid en last but zeker not least de vaardigheid om zelf haar gemoed en lichaamstaal te beheersen zijn hierdoor zo enorm gegroeid! Je op een positieve manier een weg zoeken door de blokkades en trauma’s naar een fijn te rijden paard - dát is nou echt horsemanship!
En hoe gaat het nu met Mira en Nicole?
Nu is Mira begonnen met haar volgende jonge Friese merrie zelf op te leiden en zadelmak te maken. En hoe het rijden gaat met Nicole? Kijk maar naar de beelden! Ze is ontspannen, kalm, energiek en fijn te rijden. Dus nu gaan we verder naar verfijning in het rijden, naar meer balans en wie weet wat voor leuke dingen nog meer! We worden hier allebei zo vrolijk van!
TIP: In de Workshopserie Blokkadevrij Trainen leer je alles wat je moet weten over de psychologie van je paard, over gezonde en ongezonde beweging, over je eigen trainers' mindset en nog veel meer absoluut onmisbare kennis!
Does your horse give you permission for mounting? 5 Tips to make mounting easy
Mounting is one of the top 10 issues between horse and rider!
Do you recognise yourself in one of these cartoons?
- Your horse moves away or runs backwards as soon as you try to put your foot in the stirrup
- You hardly even sit, with one foot still searching for the stirrup, and your horse is already leaving
- Your horse does not want to stand still at the mounting block ... you move the block ... horse moves away ... you follow with the block ... as soon as you put it in position ... your horse moves out of position ... repeat ... repeat
- Your horse does stand still at the mounting block ... but a bit too close ... and pushes you over
- Your horse needs to be held in place by a helper. Without help you cannot get into the saddle
- Your horse does not even want to enter the arena, let alone allow you to get on
- Your horse stands like a statue while you are mounting but explodes as soon as you ask him to move
The message of all these horses is the same: “I don't want you on my back”
At the end of the day all these behaviour have one origin: your horse would rather not let you mount. He gives a clear "red light". The reasons can be diverse: pain, discomfort, fear, lack of trust or understanding, he has bad expectations of the ride or - this is often the case - unconciously taught behaviour! Sometimes this pattern gradually develops when small signals of the horse are being ignored, disregarded and overruled. Often we can only point out a moment in time when it really escalated and both horse and rider lost confidence.
“You never get a second chance for a first impression”
One of the most common causes of mounting issues is the way the horse was started under saddle. The procedure may have been to quick for him to mentally keep up. He may have been being lunged, chased forward, somebody forced him to stand still while another person got into the saddle and the one in the saddle has a great skill of sitting out every move the horse makes. When you look at this procedure from the horse's point of view of course you don't want to have to endure this. You would not understand, feel afraid and your selfconfidence would be broken. Not a very good foundation to build on.
I meet many horses that lost their trust and selfconfidence exactly in this most vulnerable time of their life. They had to do things they did not understand and it made them afraid. Their body may carry a rider but their mind is blown. This first impression, for which he never gets a second chance, influences a young horse for a long time. Sometimes the consequences even show up much later in life, when they reach a point that they really cannot cope with the pressure anymore. But the good news is: You can change how he feels about mounting!
Submission is not enough
For the partnership with your horse and for your own safety it is crucial that your horse can stand calmly and wait for you to get on. Submission is not enough! Way more important is that your horse really welcomes you on his back. That he trusts you and that he knows that you are not going to force him over his mental, emotional or physical thresholds. You'll want him to give you permission to mount: a green light!
5 TIPS to get a green light for mounting
Take your time to make the mounting procedure something valuable and positive. A good start of the ride. He will benefit from that his whole life! He will keep himself and his riders out of trouble. The tips below will help you create a safe and willing horse.
1. OBSERVE AND FEEL: WHAT DOES YOUR HORSE TELL YOU?
Red, yellow or green light? Here are some signs to look for:
- Tension: Do his muscles feel soft? Does he relax and lower his neck?
- Breathing: Does he breath calm and deep?
- Legs: Can he stand still on a loose rein? If not, where does he want to go?
- His facial expression: Does he have soft blinking eyes, soft ears, loose jaws and mouth?
- Use your eyes and intuition: Is his mind with you? Positive or negative? Or is he "frozen" and introverted? Especially the horses that stand like a statue should ring your alarmbells. These are the ones that can explode when he reaches the limit of what he can deal with. Standing still is not always a green light!
2. KEEP IN MIND HOW IT FEELS TO THE HORSE
Imagine that your rider wants to sit on your back. When she bumps her feet against your bones, pinches you or pulls you out of balance, you will not like the experience. Neither will you like it when she is not connecting with you. It really does not take any extra time to pay attention to seemingly little details like that but it makes all the difference to your horse:
- Tightening the girth: do this one hole at a time and from both sides
- Balance: check his balance before you mount so it's easy for him to stand still. A practical tip: Grab the front of your saddle and pull and push so your horse has to brace himself a bit and maybe adjust his feet. If he is already standing unbalanced chances are he may have to move his feet while you are mounting.
- When he walkes away as soon as you are in the saddle: stay relaxed and bend him with one rein until he stops moving his feet, then reward.
- Pinching his belly or elbows with your toe: if you cannot seem to avoid pinching then pinch the girth instead.
- Supple and light: jump up high enough so you don't have to pull yourself up a lot. Improve your own suppleness and fitness if necessary.
- Leg over: make sure to lift your leg high enough so you don't kick his hindquarters.
- Thank him for allowing you to mount before you ask him to move!
3. BUILD SOME CREDIT
Please accept your horse's reactions as honest feedback. Help him and build some credit. Did he give you a green light for the first time? Then say "thank you" and step down again ... or do not even mount at all!
If mounting really is an issue, then it's a great idea to only focus on mounting for a few days. Spend time on making mounting a positive experience: relax, help him feel good, reward a lot, prepare well, get into the saddle, just walk around a bit and get off again and just chill together for a while at the mounting block. If you immediately set him to work when he only just gave you yellow light to mount, you'll cause him to say NO again the next day. It is better to give him a good reason to give you green lights, by making the whole riding session a good experience.
4. TEACH HIM TO "PARK" FOR MOUNTING ANYWHERE !!
All our horses have learned to turn towards us and position themselves so we can easily mount. This can be at a mounting block, a gate, a tree, the ramp of a trailer. Very convenient for us and for them too.
You can teach your horse to park for mounting too. Either by inviting him to turn towards a target using clickertraining principles, or by using pressure by swinging the string of your horsemanshipstick over to touch his hindquarters on the other side. Make sure to reward the slightest try in the right direction! That may be just a weightshift or one step in the beginning. From there you can step by step build up to just lifting your hand and he parks in hindquarters right under your hand. Touching your hand on his butt is a clear target. If you can easily touch him there he will probably stand in a good position to mount. So I touch and reward, touch and reward to build that pattern. Building this pattern takes a bit of time and patience and maybe persistance but it will give you both a lifetime of easy mounting.
5. THE FINAL CHECK: CAN HE STAND STILL WHILE YOU MOUNT WITH A COMPLETELY LOOSE REIN?
When you can completely drop the reins you can be sure he gives you a real green light. He does not feel the need to move away and is really relaxed. Once you are seated make it a habit to wait for a moment before you ask him to move. Just let him stand relaxed for a while. To stimulate this and to confirm your connection you can give him a treat from the saddle or pet him.
“Your horse giving permission to mount is a natural result of partnership
and of your horse wanting to be with you”
~ Karen Rohlf ~
P.S.
If you want to use this article or parts of the article please remember to mention the source like this: "source: Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United (www.sporthorsemanshipunited.nl)”
More articles and trainingtips: Go to "Free Stuff" on the website
Een stille hand ... is voortdurend in beweging
Een stille hand is voortdurend in beweging
en enkele hand oefeningen die de kwaliteit van de gangen verbeteren
“Houd je handen stil!"
Heb jij dat wel eens - of vaak - te horen gekregen van je instructeur?
En wat deed je dan? Ja, je handen stiller houden natuurlijk … meestal ten opzichte van je eigen lichaam.
Keurig in de houding is mooi voor het plaatje maar niet zo mooi voor je paard!
Laten we alsjeblieft niet vergeten dat je paard beweegt. Dat heeft tot gevolg dat als jij je handen stilhoudt VOOR JOU de druk in de mond van je paard voortdurend wisselt. Vaak zijn we zelf zo gewend aan de wisselende druk dat we het niet eens meer opmerken.
Met andere woorden: een echte “stille hand” is voortdurend in beweging! Je handen moeten meebewegen met de beweging van je paard zodat de teugelverbinding stil is VOOR HET PAARD.
Da’s best een hele kunst, dus laten we eens kijken hoe dat zit in stap, draf en galop.
~ Even voor de duidelijkheid: als ik hier bit of mond zeg dan bedoel ik niet dat dit alleen geldt voor als je met bit rijdt. Voor bitloze optomingen geldt hetzelfde. ~
Boogje - stootje - boogje - stootje in stap
In stap schuift de hals van je paard bij elke pas uit naar voren en een beetje naar beneden. Met andere woorden: hij maakt bij elke pas zijn hals langer en korter. Zijn hoofd is dus niet stil ten opzichte van jou, maar gaat bij elke pas van je af en weer naar je toe.
Als jij je hand stil houdt VOOR JOU dan is de teugeldruk wisselend: boogje - stootje - boogje -stootje. Dat is storend voor je paard. Het blokkeert zijn hoofd-hals beweging en daarmee blokkeer je ook de bewegingsvrijheid van zijn hele lichaam.
Als gevolg daarvan ontstaan vaak telgang achtige bewegingen, verstrakking van de rug, houterig worden van de beweging en een minder diepe ademhaling. Dat is voor je paard - maar ook voor jou - onplezierig en ongezond.
In galop schuift de hals enigszins asymmetrisch in en uit
Ook in galop schuift de hals bij elke galopsprong uit en weer in. Dat gaat sneller dan in stap en is bovendien een asymmetrische beweging.
Als jouw hand stil is VOOR JOU dan is er net als in stap geen constante verbinding meer. De bewegingsvrijheid vermindert. Je paard zal minder mooi door kunnen springen, minder zweefmoment krijgen en zijn galop zal korter en stoterig aanvoelen in het zadel.
Hoe zit dat met die asymmetrie? Het paard springt met de binnenbenen verder naar voren dan met de buitenbenen en maakt in zijn lichaam enigszins een slingerbeweging gedurende de galopsprong. Met name als je binnenhand niet voldoende meeveert zullen zijn binnenbenen - zowel voorbeen als achterbeen - gehinderd worden en minder vrij naar voor kunnen grijpen.
Hoe kan je in stap en galop je handen stil maken VOOR JE PAARD?
Stel je voor dat je onderarmen deel uitmaken van de teugel en dat er een ononderbroken verbinding is tussen het bit en je ellebogen.
Laat je onderarmen door je paard bij elke pas meenemen naar voren, zodat de teugeldruk niet vergroot in het moment dat de hals uitschuift. Zie de foto hieronder.
Er zit echter ook een moment in de beweging dat de hals weer inschuift en het hoofd weer dichterbij komt. Dan wil je ook de lichte verende verbinding bewaren en niet dat er telkens een boog in de teugels komt. Stel je voor: er zit een soepel elastiek van je beide ellebogen naar de staart van je paard. Door die elastiekjes veren je ellebogen weer naar achteren als de hals weer inschuift. Zo blijft de teugeldruk hetzelfde.
Dus bij elke pas neemt je paard je elleboog en onderarm mee naar voren en veren ze weer terug naar achteren. Op die manier blijft de teugeldruk door de hele beweging heen constant. Je hand is dan allesbehalve stil voor jou, maar de verbinding is dan wel STIL VOOR HET PAARD.
Vrij scharnieren in schouder en elleboog
Om die beweging in je eigen lichaam toe te staan moet je arm dus vrij kunnen scharnieren in je schouder- en ellebooggewricht en je pols moet losjes recht blijven, zonder knik erin. En dat zijn nu juist de punten waar de meeste ruiters verstrakken als ze denken aan een stille hand!
Laat dus los in je schouders. Laat je ellebogen “vallen door zwaartekracht” en laat je onderarm bewegen door je paard. Laat ook je pols ontspannen recht. Kortom: hoe vrijer je hele armen, van schouderbladen tot en met je pols, kunnen bewegen, hoe constanter en verender de teugelverbinding wordt. En wil je dan je hand een keer sluiten, probeer dat dan te doen terwijl je blijft meeveren in je schouder- en ellebooggewricht.
Je zal zien dat dan ook je rug en nek losser aanvoelen en je ademhaling vrijer wordt; een niet onaardige bijwerking.
Oefening voor een meeverende hand in galop
Kijk terwijl je galoppeert eens naar de beweging van het binnenschouder van je paard. Je zit een min of meer cirkelvormige beweging: omhoog, naar voren, omlaag en weer terug (als een fietswiel). Zie de foto helemaal bovenaan.
Doe nu je beide teugels in je buitenhand en maak met je binnenhand diezelfde cirkelbeweging. Overdrijf de cirkel gerust en doe dit net zolang tot de beweging van je hand synchroon loopt met die van zijn schouder!
Veel ruiters maken bijna vanzelf precies de tegengestelde beweging: hand gaat naar achter als zijn voorbeen naar voren gaat en andersom. Dat is natuurlijk niet bevorderlijk voor de galopsprong. Als dat zo is moet je echt even dooroefenen totdat de cirkels gelijk op gaan.
Als je binnenhand goed mee kan galopperen vervolgens hetzelfde gaan doen met de teugel in je hand. Dan ga je de cirkelbeweging geleidelijk kleiner maken totdat de teugeldruk echt gelijk blijft door de galopsprong heen en je paard dus niet meer “tegen je binnenhand aanloopt”.
Een gelijkmatige verbinding in draf
De draf is een heel ander verhaal. Hier is de hoofd-hals houding veel constanter dan in de stap en galop. Maar … jij als ruiter beweegt op en neer! Bij doorzitten niet zoveel maar bij lichtrijden zeker.
Als jij je handen stil houdt VOOR JOU terwijl je lichaam op en neer gaat, terwijl het hoofd van je paard stabiel blijft, ontstaat er dus ook een wisselende druk op je teugel die door het paard als heel hinderlijk kan worden ervaren.
Oefening voor lichtrijden met een stille hand
Om te voelen hoe je een stille verbinding kunt maken bij lichtrijden kun je een simpele oefening doen. Zet tijdens de draf (lichtrijden) maar eens de punt van je beide pinken op de voorboom van je zadel, schoft of hals (afhankelijk van waar je het makkelijkst bij kan zonder voorover te gaan zitten). Merk op hoe je ellebogen buigen als je gaat zitten en hoe je onderarmen weer omlaag moeten vallen als je gaat staan. Als het goed lukt om je pinken tegen je paard aan te houden kan je hetzelfde doen terwijl je handen op gelijkblijvende hoogte “zweven”.
Wil je dit zonder paard eens voelen? Als je op een stoel zit aan tafel, leg dan je pinken op tafel. Sta op en ga weer zitten terwijl je pinken op tafel blijven. Dan voel je ook hoe je ellebogen openen en sluiten om je handen stil te houden.
Terwijl je lichaam dus omhoog en omlaag gaat moeten je handen op dezelfde hoogte hoogte blijven. Als je handen dus op en neer gaan voor jou zijn ze STIL VOOR JE PAARD!
Kortom: een “stille hand” beweegt juist heel veel!
De essentie is dat je hand stil is VOOR JE PAARD. En dat betekent dus dat je hand beweegt voor jou! Dat je los en veerkrachtig bent in je schoudergewrichten en ellebogen en dat je onderarmen en polsen neutraal zijn. Elke verstrakking in je schouders, ellebogen, onderarmen en polsen voelt voor je paard aan als een blokkade en leidt tot verlies aan kwaliteit van zijn beweging.
Dus: als je waarde hecht aan de takt, bewegingsvrijheid, cadans, losgelatenheid en ontspanning, dan is het echt de moeite waard om te oefenen met het gelijkmatig houden van de teugelverbinding door de beweging van je handen aan te passen aan de beweging van je paard!
Happy Trails!
L*
Met dank aan Ayla Marcinski van The Future's Rehab en Ingrid Dekker
P.S.
Als je dit artikel of delen daarvan wil delen is dat goed, mits je dit erbij vermeldt: “Bron: “Een stille hand … is voortdurend in beweging” van Liesbeth Jorna - Sport & Horsemanship United (www.sporthorsemanshipunited.nl)”
TIP: In de Workshopserie Blokkadevrij Trainen leer je alles wat je moet weten over biomechanica, trainingsfysiologie en nog veel meer absoluut onmisbare kennis
Progressief op weg naar een hoger niveau - Gastblog van een instructrice -Levenslessen te Paard - Progressief Trainingsjaar ervaringen van Katie
Door Cindy Deman – 14 augustus 2020
Progressief op weg naar een hoger niveau
Gastblog van Cindy Deman, Horsemanship instructrice uit België
www.cindydeman.be
Eén van de belangrijkste zaken als instructeur is dat je je moet realiseren hoe weinig je eigenlijk weet. Bijgevolg moet je jezelf steeds blijven bijscholen.
Zelf les volgen heeft verschillende voordelen:
- je blijft gemotiveerd door je eigen progressie
- je krijgt nieuwe inzichten waarmee je eigen studenten geholpen kunnen worden
- misschien nog het belangrijkste van al: zelf regelmatig te voelen wat het is om student te zijn. Proberen te begrijpen en uitvoeren wat je instructeur je zegt, terwijl je lichaam allerlei dingen doet waarvan je je niet bewust bent en waarover je soms geen controle lijkt te hebben.
Nieuwe gewoonten en vaardigheden leren
Niets moeilijker dan het breken van gewoontes!
Dat is immers het verschil tussen onbewust in een patroon hervallen of bewust iets nieuws leren dat het oude patroon moet gaan vervangen. Ondertussen gebeuren nog allelei anere zaken, je moet oefeningen rijden, je hebt interactie met je paard want hij/zij is ook een levend wezen met gevoelens en gedachten en dan nog de interne dialoog met jezelf. Vandaar dat ik altijd wat tijd nodig heb om mij nieuwe vaardigheden eigen te maken. Ik wil Liesbeth dan ook graag bedanken voor zowel haar geduld met mij, als voor het feit dat ze mij regelmatig behoorlijk achter de broek zit, zonder te vergeten mij te complimenteren met de gemaakte vooruitgang. Die combinatie is goud waard!
Een nieuw niveau bereiken geeft een heel bevredigend gevoel
Wat ik allemaal geleerd heb, … een hele hoop! Grotere antwoorden op kleine hulpen. Mijn handen onafhankelijk van mijn armen bewegen. Energie niet weggooien aan de voorkant. Dansen om het midden om de perfecte balans te vinden. Schouders sturen met mijn gewicht. De berg op rijden … en nog veel meer!
Nu en dan een losse les levert voor mij vaak niet zoveel op. Er moet regelmaat inzitten. Die zorgt ervoor dat zaken voldoende herhaald en bevestigd worden zodat ze echt blijven plakken. Kennis is immers alleen maar nuttig als je het kan toepassen.
Het is een heel bevredigend gevoel om te ervaren dat je ineens weer op een nieuw niveau opereert. Om te zorgen dat de lat na verloop van tijd niet begint te zakken, zorg ik dat ik op regelmatige basis blijf bijleren.
Doel gehaald? Op naar het volgende!
De jaren waarin ik het meeste progressie heb gemaakt zijn de jaren waarin ik één of ander langdurig traject heb gevolgd zoals het Progressief Trainingsjaar (PTJ) van Liesbeth. De combinatie van een overzicht op het trainingstraject (startpunt, stappenplan en “einddoel”) en de hulp om daar effectief te geraken zijn van onschatbare waarde!
Dit jaar volg ik een aantal 5-Day Intensives bij haar om verder te bouwen op wat ik geleerd heb in het PTJ. Mijn “einddoel” wordt namelijk om de zoveel tijd gehaald en vervangen door een nieuwe. Ik kijk al uit naar de volgende cursus bij Liesbeth, stilstand is immers achteruitgang!
*************************
(Young) Professionals:
Als jij een (jonge) professional ben zoals Cindy dan heb je mijn speciale aandacht!
Iedereeen die mij een beetje kent weet dat ik toegewijd ben aan elk paard en elke ruiter van elk niveau. Jonge professionals echter zijn een voorbeeld en de sleutel tot een blije en gezonde toekomst van alle ruiters en paarden en daarom begeleid ik hen graag extra, ook soms buiten mijn standaard cursussen.
Als dat jouw aandacht pakt, voel je dan vrij om persoonlijk contact met mij op te nemen over jouw plannen en wat ik daarbij kan betekenen voor jou. Wellicht tot gauw!
Liesbeth
Door Katie Minderhoud – 2 januari 2019
Levenslessen te paard
Wij mensen zijn vaak bezig met het verleden of de toekomst. Waar kom je vandaan? Waar ga je naar toe? Een paard is in het hier en nu. Dus als je gaat paardrijden is het belangrijk om bezig te zijn met: Wat is er nu? Wat voel ik? En wat kan ik met deze informatie doen?
In februari 2018 kwam ik voor het eerst lessen bij Liesbeth Jorna. Ik liep tegen meerdere problemen aan bij het rijden, maar het ergste was eigenlijk dat ik het plezier in de manier waarop ik bezig was begon te verliezen. Als je paard niet voorwaarts is en je gaat meer en harder drijven, met een spoortje porren en steeds vaker je zweep gebruiken, daar worden zowel paard als ruiter niet gelukkig van. Voor mij was de harmonie ver te zoeken en dan slaat de twijfel toe.
Die ene les in februari zorgde al voor de nodige eye-openers, die ik in een notitie boekje onder de titel “Levenslessen te paard” heb genoteerd:
-
- “Don’t just sit there wishing it was something else.” Het was even wennen om niet direct aangestuurd te worden (Normaal hoor je: linkerbeen erbij, iets meer naar rechts stellen – ik noem maar wat). Liesbeth laat je zelf nadenken, zodat je bewust wordt van wat je voelt, snapt wat dat betekent en daarnaar kan handelen. In mijn geval: ik kan het allemaal wel aardig benoemen wat er mis gaat, maar handel er niet (snel genoeg) naar.
- “Je twijfel zegt genoeg. Als het goed voelt, dan weet je dat zeker.” Je geeft je paard voortdurend hulpen en aanwijzingen, maar wanneer is het eigenlijk goed? Of goed genoeg? Daarvoor heb je drie dingen nodig: duidelijkheid over wat je wil (intentie/doel), goeie communicatie om het aan je paard te vragen en reactie! Als de reactie en/of het resultaat tegenvalt – twijfel zegt genoeg – kun je op zoek naar wat er beter kan.
- “Staar je niet blind op het plaatje (ideaal) of hoe het gister ging (verleden). Uit het hier en nu kun je veel meer nuttige informatie halen!” Stel jezelf de simpele vragen: Wat is er nu? Wat voel je? en: Wat heb ik nodig? Zo ben je actie-gericht en kun je met een heldere intentie richting geven aan zowel jezelf als je paard.
- Je moet een plan hebben om doelen concreet te maken. The horse has a baby-mind, keep it simple! Als ruiter heb je veel verantwoordelijkheid: je paard heeft geen idee van nut of noodzaak van de rondjes, figuurtjes of sprongetjes die wij als mens willen maken. Het is onze taak om eerlijk en duidelijk te zijn, met name door te weten wat we willen, hoe we het kunnen vragen en wanneer het goed is. Als je paard het goed doet, vertel hem dat!
- Alles draait om balans. Als ruiter wil je je paard helpen (niet hinderen) in balans, vrij & krachtig te bewegen.
Na die eerste les in februari was er de mogelijkheid om mee te doen aan het Progressief Trainingsjaar. Een jaar lang leren, samen met een kleine groep ruiters, 10 lesdagen vol theorie en praktijk, een ontdekkingsreis op zoek naar betere communicatie met mijn paard en meer harmonie. Ik was zeker nieuwsgierig naar meer: gemotiveerd vanuit liefde en respect voor mijn paard en gedreven door het ultieme plezier wat ik uit de omgang met mijn paard haal.
Er is altijd wel een reden om iets niet te doen, maar even zoveel reden om het wel te doen. So we did it!
Wat het Progressief Trainingsjaar 2018 mij heeft gebracht
Met stip op 1. Ik heb opnieuw naar mijn paard leren kijken en wat ik nu zie is nog mooier dan wat ik altijd zag. Zijn intelligentie, energie en speelsheid. Er is zoveel om mee te werken en zoveel om te waarderen als je er maar oog voor hebt en leert hoe!
De opbouw in het trainingsjaar was voor ons heel waardevol, omdat je begint met een basis (die je al denkt te hebben, maar toch nog mist):
- Grondwerk: dit deed ik eerder nooit bewust maar ik besef nu de onschatbare waarde van werken aan communicatie met je paard vanaf de grond, het aanleren van hulpen en het samen ontdekken van een nieuwe houding of beweging voor je paard. De invloed van je eigen houding en energie, hoever reikt je “leiderschap”? Als Flynn als een bommetje afgaat, sla ik nog wel eens dicht, maar ik leer ook mijn grenzen te verleggen en hoe ik kan werken met de energie die hij te geven heeft.
- Rijden zonder teugels, rijden vanuit intentie en energie. Het idee en de praktijk van “actief neutraal” op je paard zitten. De ware betekenis van “meebewegen”. Allemaal ontdekkingen die je doen inzien hoe passief, actief en dynamisch een ruiterzit kan zijn. Wanneer ben je een passagier? Wanneer ben je “aan het stuur” zonder je paard te blokkeren of hinderen? Dit is de neverending journey van het ontwikkelen van een goeie houding en zit, maar ik heb nu meer aanknopingspunten om te werken aan verbetering!
- Finding the sweetspot. In plaats van de focus richten op het ideale plaatje, ligt de aandacht op alle verschillende ingredienten die je nodig hebt om je paard in balans, vrij en krachtig te laten lopen. Dit betekent dat je controle hebt over en richting kunt geven aan zijn hoofd en hals houding, zijn schouders, zijn achterhand, zijn tempo, zijn energie en dat je door het rijden van patronen – met variatie van figuren, overgangen en zijgangen – op zoek gaat naar de sweetspot in de gouden driehoek van ontspanning, energie en balans. Niet star en stijf gefrustreerd op zoek naar een ideale lichaamshouding, maar met een gezonde afwisseling van oefeningen werken aan wat je paard nodig heeft om in balans te lopen. Next level is riding the sweetspot, but for now we are happy finding the sweetspot.
Aan het einde van het jaar wist ik 2 dingen zeker: het Progressief Trainingsjaar heeft ons heel veel gebracht, namelijk veel plezier, nieuwe inzichten & skills, vertrouwen en trots – op mijn paard, op cursusgenoten, op deze manier van met paarden werken. En het tweede: We are ready for the Next Level!
Met dank aan Judith Paard Vadim voor het vinden van Liesbeth Jorna en met dank aan Sport & Horsemanship United (Liesbeth!) voor het organiseren van deze leuke jaaropleiding!